Deze website maakt gebruik van cookies.Meer informatieDeze melding verbergen

Geplaatst op: 02-06-2025
Auteur: Frank Verkoijen, Thijs Vossen, Hanne van Uden en Hans de Jong
Leisurebrains en Markteffect
Publicatie: RT202502

Ravijnjaar 2026

Gemeenten zetten zich schrap voor bezuinigingen op recreatie en toerisme

Ravijnjaar 2026
Image by John Paul Edge from Pixabay

Bureau Leisurebrains heeft samen met Markteffect onderzocht welke invloed het ravijnjaar* mogelijk heeft op toeristisch beleid en de uitvoering van toeristische projecten binnen gemeenten. Om dit te onderzoeken is een enquête uitgezet die door gemeenten (voornamelijk ambtenaren) is ingevuld.

Tekst: Frank Verkoijen en Thijs Vossen (Bureau Leisurebrains) en Hanne van Uden en Hans de Jong (Markteffect)

Uit het onderzoek is gebleken dat gemeenten zich vooral zorgen maken over de continuïteit van projecten en het onderhoud van de toeristische infrastructuur en voorzieningen, wat direct impact kan hebben op de kwaliteit en uiteindelijk een negatief gevolg kan hebben voor de brede welvaart. Dat sluit aan bij het gegeven dat inmiddels iedereen in de sector zich er wel bewust van is dat investeringen in de recreatieve sector geen doelen op zich zijn, maar slechts middelen om te komen tot een brede welvaart. Als oplossing zoekt men vooral naar mogelijkheden om bij het college van B&W en de gemeenteraad inzichtelijk te maken wat het belang is van de sector voor de leefbaarheid in de eigen gemeente, te benadrukken wat de voordelen van een gezonde toeristische sector voor eigen inwoners zijn en wat het belang van een grotere rol voor provinciale overheden is.

"Ongeveer 1 op de 3 respondenten vreest dat lopende projecten, visies of uitvoeringsprogramma’s worden stopgezet.”

Het onderzoek

De enquête bestond uit vragen en stellingen die inzicht geven in de mogelijke effecten en risico’s als gemeenten, zoals verwacht, in 2026 fors minder geld krijgen vanuit het Rijk. Het merendeel van de gemeenten die mee hebben gedaan aan het onderzoek (85%) vindt toerisme en recreatie (heel) belangrijk. Een nog hoger percentage (91%) vreest dat door drastische bezuinigingen met name de brede welvaart en leefbaarheid, als gevolg van verminderde investeringen in toerisme, sterk onder druk kan komen te staan.

Men ziet vooral risico’s in beperkingen in het toekennen van financiële middelen voor toeristische projecten, marketing en aanleg en onderhoud van toeristisch-recreatieve infrastructuur (zoals wandel- en fietspaden) en voorzieningen (zoals zwembaden, musea of speeltuinen). Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan dat de samenwerking met ondernemers lastiger gaat worden omdat er minder budget beschikbaar komt voor bijvoorbeeld projecten. Het draagvlak bij ondernemers om mee te denken kan daardoor afnemen, zeker bij stijgende lokale lasten.

Minder sceptisch is men over het effect op de mogelijk lagere inzet van ambtelijke capaciteit (27%) of de afname van bezoekers, inkomsten en banen. Ongeveer 1 op de 3 respondenten vreest dat lopende projecten, visies of uitvoeringsprogramma’s worden stopgezet en 1 op de 2 geeft aan dat men in ieder geval verwacht dat ze vertraging oplopen. Ruim 80% van de respondenten is bovendien van mening dat de korting op rijksbijdragen zal leiden tot een vermindering van de kwaliteit van lokale vrijetijdsvoorzieningen voor zowel eigen inwoners als recreanten en toeristen.

Om de lagere rijksbijdragen te compenseren vreest men vooral dat besturen minder prioriteit gaan geven aan toeristische projecten of dat men extra middelen gaat zoeken in een verhoging van bijvoorbeeld de toeristenbelasting. Zeker in combinatie met een hoger btw-tarief zou dit wel eens een behoorlijk negatief effect kunnen hebben op de sector. Uitgaven voor grote nieuwe ontwikkelingen zullen in ieder geval beter onderbouwd moeten worden, zo is de verwachting.

Oplossingsrichtingen

Behalve inzichten in risico’s en effecten is nadrukkelijk ook gevraagd naar mogelijke oplossingen om ’de pijn te verzachten’. Wat opvalt is dat men de oplossingen meer zoekt in het onder de aandacht brengen van de meerwaarde van toerisme en recreatie voor de eigen inwoners in plaats van het verhogen van de toeristenbelasting. Het gaat, zo stelt men, bij toerisme om meer dan alleen geld: het gaat om beleving van vrijheid, kansengelijkheid, bijdragen aan gezondheid en om werkgelegenheid. Enkele respondenten zijn echter wel van mening dat het bedrijfsleven ook (mee) moet gaan betalen aan bepaalde voorzieningen, projecten en promotie als het allemaal krapper wordt in de gemeentelijke begroting.

Met de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen in 2026 in het verschiet, verwachten enkele respondenten dat toeristenbelasting inzet wordt van de onderhandelingen om de begroting sluitend te krijgen. Gemeenteraden willen vaak zo min mogelijk tornen aan de OZB, zo is de gedachte. Ook hier weer pleit men als oplossing voor het onder de aandacht brengen van het belang van een gezonde sector in economisch en sociaal-maatschappelijk opzicht of stelt men voor om specifiek geld aan te vragen om in elk geval de basis van de sector (zoals routestructuren etc.) op orde te krijgen en te houden. Ook stelt men voor dat de provincies een nadrukkelijkere rol gaan spelen door een meer leidende rol op het gebied van bestemmingsmanagement te nemen. Tot slot wordt er gepleit voor het beter inzichtelijk maken van wat een geïnvesteerde euro ook weer oplevert in euro’s, omdat daarmee ook inzichtelijk wordt gemaakt wat de consequenties zijn van bezuinigingen c.q. niet investeren.

Onze adviezen vertalen we graag in concrete acties. Enerzijds acties die uit te voeren zijn binnen de gemeente en anderzijds acties die in samenwerking met anderen buiten de gemeente kunnen worden ondernomen.

"Veranker en verbind de sector toerisme binnen de gemeentelijke organisatie”

Zorg voor een eenvoudige maar heldere uitgangsnotitie binnen de afdeling T&R waarmee je het belang om te blijven investeren in de sector duidelijk maakt. Ga in gesprek met andere afdelingen en benadruk het belang van integraal denken vanuit het gegeven dat de sector een sterke motor is voor de brede welvaart. Het belang dient niet alleen op de agenda te staan, maar ook op het netvlies. We verwachten dat er daardoor mogelijk koppelingen ontstaan met afdelingen en budgetten die wellicht meer buiten schot lijken te blijven, maar die wel beleids- of projectmatig raakvlakken hebben met toerisme.

Onderzoek bijvoorbeeld ook of er slimmere combinaties te maken zijn met natuur- of gebiedsontwikkelingen, Retail, wijk- of stadsbeheer of infrastructuur.

Organiseer een themasessie voor het college van B&W en zorg ervoor dat de eerdere notitie ook hun notitie wordt. Maak er geen klaagzang van, maar kom met gefundeerde voorstellen. Stel aan het college van B&W voor een dergelijke sessie ook te organiseren voor de voltallige gemeenteraad. Betrek hier ondernemers of externe sprekers bij. Ga op voorhand mogelijke lastige onderwerpen als verhoging van de toeristenbelasting niet uit de weg. Een gesprek hierover moet ver voor het nieuwe jaar gevoerd worden en niet als sluitstuk bij het vaststellen van de begroting van 2026.

Adviseer het college van B&W om hierover het gesprek te voeren met andere gemeentebesturen in de regio. De uitdaging is bij andere gemeenten niet anders. Mogelijk kan men samen optrekken naar de provincie als men daar kansen ziet.

Adviseer je collega’s bij andere gemeenten in de regio de bovenstaande exercitie ook uit te voeren. Durf samen eens na te denken welke overlap er is tussen de werkzaamheden van jou en je collega’s in de regio. Mogelijk kunnen jullie met minder mensen hetzelfde werk uitvoeren. Ga in gesprek met ondernemers. Ondernemen is creatief bezig zijn. Vraag hen om samen met jullie prioriteiten te stellen als dat nodig mocht zijn. Kom samen tot een impactanalyse en focus vervolgens alleen op projecten, programma’s en investeringen die het meeste opleveren.Maak inzichtelijk welke effecten er verwacht worden op het aantal toeristen en de werkgelegenheid. Denk ook aan stakeholders die minder voor de hand liggen, maar die mede de identiteit bepalen als toeristische gemeente. Onderwijsinstellingen, kenniscentra, terrein beherende organisaties etc.Mogelijk moet je er zelfs de inwoners bij betrekken, want de leefbaarheid in het buitengebied en menig dorpskern wordt voor een groot gedeelte bepaald door een gezonde toeristisch-recreatieve sector. En daar profiteert iedereen van.

Gelukkig is uit ons onderzoek gebleken dat er over dat laatste argument bij de meeste gemeenten voldoende besef aanwezig is.

Het ravijnjaar

Het ravijnjaar verwijst naar de situatie waarin de gemeentelijke begroting zo sterk onder druk komt te staan, dat er waarschijnlijk zeer ingrijpende bezuinigingen of andere maatregelen nodig zijn om financiële tekorten te voorkomen. Het ravijnjaar is het gevolg van de herijking van het gemeentefonds per 2026.

Invloed op toeristisch beleid en projecten

Om de invloed van het ravijnjaar op toeristisch beleid en de uitvoering van toeristische projecten binnen gemeenten in kaart te brengen heeft Bureau Leisurebrains heeft samen met Markteffect een enquete onder gemeenten uitgezet.

Aan dit verkennende onderzoek hebben ongeveer 33 gemeenten deelgenomen. Het onderzoek geeft daarmee niet meer dan een eerste globale beeld van het onderzochte vraagstuk.De resultaten geven desalniettemin een goed inzicht in de gevolgen van de bezuinigingen die gemeenten in de begroting moeten verwerken.

Hoe belangrijk is toerisme voor uw gemeente?

Hoe belangrijk is toerisme voor uw gemeente?


Kortingen leiden tot vermindering van kwaliteit van vrijetijdsvoorziening

Kortingen leiden tot vermindering van kwaliteit van vrijetijdsvoorziening


Het niet tijdig nemen van preventieve maatregelen kan nadelig zijn voor identiteit en imago van de gemeente

Het niet tijdig nemen van preventieve maatregelen kan nadelig zijn voor identiteit en imago van de gemeente


Forse verhogingen van de lokale lasten zijn nodig om doelen te halen

Forse verhogingen van de lokale lasten zijn nodig om doelen te halen


Drastische bezuinigingen op toerisme kunnen de brede welvaart en leefbaarheid onder druk zetten

Drastische bezuinigingen op toerisme kunnen de brede welvaart en leefbaarheid onder druk zetten


Risico’s voor recreatie en toerisme

Risico’s voor recreatie en toerisme

Meer informatie over dit onderzoek?

Stuur een mailtje aan verkoijen@leisurebrains.nl

Trefwoorden: beleid, toerisme, recreatie, recreatie, voorzieningen, gemeenten, gemeentelijk beleid, dagrecreatie, cultuur, recreatievoorzieningen

CELTH




||| Nieuws |||

25/07/25
Exclusief voor leden
Bestedingen bij fastservicerestaurants onder druk
Consumenten geven structureel minder geld uit bij zogenaamde fastservicerestaurants omdat ze die te duur vinden. Een trendbreuk.
25/07/25
Exclusief voor leden
Nieuwe subsidieregeling voor toegankelijke recreatie in Drenthe
De provincie Drenthe heeft een nieuwe subsidieregeling geopend voor mkb-ondernemers in de recreatie- en toerismesector. Met deze regeling wil de provincie bijdragen aan een inclusieve en toegankelijke omgeving.
25/07/25
Exclusief voor leden
Vakantieboekingen trekken aan
Na een wat teleurstellend voorjaar trekken de laatste twee maanden de vakantieboekingen aan. In mei met +6% en in juni met +5%. In juni viel vooral de populariteit van Denemarken en Griekenland op.
24/07/25
Aantal bewoners op vakantieparken stijgt
Het aantal mensen dat officieel woont op een vakantiepark is de afgelopen jaren flink gestegen. Volgens het CBS stonden op 1 april 2025 bijna 60.000 mensen ingeschreven op een vakantiepark, tegenover ruim 51.000 in 2019.
24/07/25
Exclusief voor leden
Wandelnet: Geef wandelen een volwaardige plek in het omgevingsbeleid
Met de invoering van de Omgevingswet is er een nieuw beleidskader ontstaan voor de inrichting van de leefomgeving. Wandelnet grijpt deze kans aan om het belang van wandelen te benadrukken. In de brochure ‘Wandelkwaliteit in het omgevingsbeleid’ laat Wandelnet zien hoe wandelen een structurele plek kan krijgen in gemeentelijke visies, plannen en regelgeving.
24/07/25
Nieuw model brengt recreatiebehoefte in kaart
Een nieuw recreatiebehoeftemodel laat zien waar de grootste behoefte is aan recreatieruimte. Het model combineert data over bevolkingsgroei, reisbereidheid en bestaande voorzieningen om knelpunten én kansen voor recreatie in beeld te brengen.
24/07/25
Meer publiek, maar rode cijfers: poppodia onder financiële druk
Ondanks een groeiend aantal bezoekers en optredens in 2024, kampen Nederlandse poppodia met toenemende financiële problemen. De kosten stijgen sneller dan de inkomsten, waardoor meer podia verlies draaien.
24/07/25
Steeds meer Nederlanders elektrisch op zomervakantie
Nederlanders kiezen deze zomer massaal voor de elektrische auto richting Zuid-Europa. Uit geanonimiseerde data van ruim 25.000 gebruikers van de Shuttel-mobiliteitspas blijkt dat laadstress plaatsmaakt voor vertrouwen in het Europese laadnetwerk.

||| Agenda |||

27/08/25
27/08/25 t/m 27-08-25: CELTH Industry Day World Leisure Congress
Het World Leisure Congress (WLO) komt na 13 jaar weer terug in Europa en voor het eerst naar Nederla...
11/09/25
11/09/25 t/m 11-09-25: Atlasfestival 2025 –Vitamine L: de Leefomgeving als ingrediënt voor Gezondheid
Het Atlasfestival 2025 staat in het teken vanVitamine L– de leefomgeving als bron van gezondheid. ...
22/09/25
22/09/25 t/m 22-09-25: Toerisme Top 2025
De Toerisme Top wordt dit jaar op maandag 22 september in Noord-Holland georganiseerd. Het thema is ...
01/10/25
01/10/25 t/m 01-10-25: Netwerk Editie Kampeerbranche
Na het succes van eerdere edities van het Duurzaamheidscongres introduceren we dit jaar een nieu...
31/10/25
31/10/25 t/m 31-10-25: Inspiratie-event: Wandelen als sleutel tot een vitalere
Nederland staat voor grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van gezondheid, leefstijl en l...