Geplaatst op: 13-12-2024
Auteur: Ton Vermeulen
NRIT

Kansenkaart voor recreatie in het rivierengebied

Kansenkaart voor recreatie in het rivierengebied

Gisteren is in kasteel Doorwerth een handreiking en kansenkaart voor recreatie in het rivierengebied gepresenteerd. WWF-NL en ANWB zien volop kansen voor meer recreatiemogelijkheden én natuurontwikkeling in het rivierengebied. De handreiking is ontwikkeld door Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd. Het rapport werd aangeboden aan Nelly Kalfs, voorzitter van de vereniging Nederlandse Riviergemeenten. 

Directe aanleiding voor de ontwikkeling van de handreiking is dat de recreatiedruk op de bestaande natuur steeds meer toeneemt. Terreinbeheerders zien piekbelasting en structurele overlast van recreatie in natuurgebieden. Dat is niet verwonderlijk aangezien de groene ruimte per inwoner in Nederland met 80% is afgenomen, zowel door een groei van de bevolking als afname van de de natuur. In de toekomst zal dat die balans met de groei van de bevolking alleen maar schever worden. De aanleg van meer natuur waarin kan worden gerecreëerd is volgens Tinco Lycklama van Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd niet alleen de oplossing: "We zoeken het vooral in multifunctioneel ruimtegebruik.” Maar hij breekt ook een lans voor de behoeftes van de recreant: "Er zijn niet te veel recreanten in de natuur, er is te weinig natuur om die recreanten op te vangen.”

Natuurherstel, recreatie en waterveiligheid kunnen hand in hand gaan

Het beter benutten van rivierengebieden kan daaraan een belangrijke bijdrage leveren. "In deze gebieden kunnen natuurherstel, recreatie en waterveiligheid elkaar versterken”, schrijven WWF-NL en ANWB in een oproep aan beheerders van rivierengebieden. Volgens beide organisaties bieden de rivierengebieden van Nederrijn/Lek, IJssel, Waal en Maas enorme mogelijkheden om in het kader van waterveiligheid de riviernatuur grootschalig te herstellen, de recreatiemogelijkheden te vergroten en de kwaliteit van de leefomgeving voor huidige en toekomstige generaties te verbeteren. "Maar de kansen die er liggen worden op dit moment nog niet benut”, zo stellen de partijen, omdat natuur, recreatie en waterveiligheid te veel als losse elementen worden beschouwd.

Janique Huijbregts van ANWB: "Het gaat hierbij om het beter benutten van de riviergebieden met vormen van recreatie die een minimale impact hebben op de natuur, zoals wandelen, fietsen of kanoën. Het doel van deze aanpak is om mensen van de natuur te laten genieten zonder deze te verstoren of te beschadigen. Gebruik van riviergebieden voor recreatie zorgt voor een betere spreiding van recreanten en bezoekers en minder belasting voor andere natuurgebieden.”

OverhandigingenRecreatieInHetRivierengebied

Openstelling en beleefbaarheid groot knelpunt

Grote knelpunten bij recreatie in het rivierengebied zijn de openstelling. Vaak mag je er gewoon niet in. Ook de slechte bereikbaarheid, denk aan het ontbreken van pontjes, wegen, paden en routes, speelt een rol. Daarnaast is het beleefbaar maken van het gebied belangrijk. Dat gaat van erfgoed, vogelkijkhutten, mogelijkheden voor varen, vissen en zwemmen tot horeca en bankjes. 

De onderzoekers hebben ook recreanten bevraagd naar knelpunten en die ervaren vooral overlast van andere bezoekers (31%). Veel genoemd is ook zwerfafval. Ze vinden het ook vervelend dat ze niet mogen of kunnen recreëren in het rivierengebied (29%). Verder speelt voor 21% de bereikbaarheid en onveiligheid op de dijk en is er voor 19% behoefte aan meer voorzieningen zoals parkeerplaatsen, bankjes en horeca.

De mens ontbreekt in de vaak technische plannen voor de rivier

Maar meer recreatie in het rivierengebied is geen makkelijk proces. Dat maakte Lycklama pijnlijk inzichtelijk: "Plannen voor de rivier zijn vaak technische plannen waar de mens inclusieve benadering ontbreekt. Daarnaast is het vaak lastig om financiering voor recreatievoorzieningen mee te koppelen, zeker voor beheer in onderhoud.” Verder wordt recreatie als bedreigend gezien door bijvoorbeeld zwerfafval of loslopende honden. Lyclama is duidelijk geen voorstander van een daarop makkelijke reflex: "Je kun recreanten dan weren maar ook een mooi gebied maken waar je door de inrichting ongewenst gedrag zoveel als mogelijk probeert te voorkomen.” Allergrootste probleem is misschien wel het versnipperde eigendom van gronden in het rivierengebied. Nelly Kalfs namens de gemeenten: "Het is wel ingewikkeld want we hebben 11.000 eigenaren in de uiterwaarden.” Lycklama vindt het belangrijk om duidelijk te maken dat van meer recreatie in het rivierengebied de hele regio meeprofiteert. "Maar de voordelen van belevingslandschappen zijn vaak onduidelijk en het is de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat de hele regio meeprofiteert.”

Aanbevelingen

Heel concreet werd het ook met zeven aanbevelingen:

  1. Omarm de recreatie in het rivierengebied door bestaande technische plannen natuurlijker en men inclusiever te maken. Ga het rivierengebied als een belevingslandschap zien.
  2. Breng de waarde van recreatie beter in beeld. Elke euro investering in de natuur levert 8 tot 38 euro op in vermeden zorgkosten en de vrijetijdseconomie. Bedenk ook dat een deel van de bezoekers toerist is en zorgt voor economische spin-off in de regio. Verken ook de bijdrage van de vrijetijdssector zelf. Boeren en terreinbeheerders kunnen via pacht of boerenlandpadregelingen meeverdienen.
  3. Stel in elk rivierplan een recreatieparagraaf verplicht met een analyse van behoeften van recreanten, een vertaling naar gewenst aanbod en een financiële paragraaf.
  4. Neem rond nieuwe woningbouwplannen recreatieve rivierruimte op in woningbouwplannen. De bestaande ruimte rond de rivier kan door multifunctioneel ruimtegebruik, inclusief recreatie, bijdragen aan het accommoderen van deze maatschappelijke behoefte.
  5. Voorkom overlast door recreatie. Stel daarbij duidelijke voorwaarden aan gedrag van recreanten met goede voorlichting, duidelijke zonering maar ook gedragscampagnes. Stuur met bestemmingsmanagement op extensief en gebalanceerd bezoek.
  6. Neem recreatie als koppelkans volledig mee een plek in de hoogwaterplannen (HWBP).
  7. Stimuleer de participatie van inwoners en gebruikersgroepen in de planvorming. Dat geeft inhoudelijk een kwalitatief beter plan, meer draagvlak en in de toekomst minder overlast.

Judy Koppenjan van WWF-NL: "De komende jaren worden er via programma’s zoals Integraal Rivier Management (IRM) plannen gemaakt voor de toekomst van de rivieren in Nederland. Wij zetten ons ervoor in dat de kansen om deze gebieden natuurlijker en leefbaarder te maken, hierin worden meegenomen. Als natuur en recreatie vanaf het begin worden geïntegreerd in beleid en projecten, worden onze rivieren plekken waar mensen de schoonheid van onze landschappen beleven en een directe verbinding voelen met het belang van natuurherstel.”

Voorbeelden recreatie en natuurherstel

Het rapport ‘Recreatie in het Rivierengebied’ bevat inspirerende voorbeelden van succesvolle projecten die laten zien hoe recreatie en natuurherstel hand in hand kunnen gaan. Zo toont de Spiegelwaal bij Nijmegen het succes op het gebied van combinaties van recreatie (wandelen, zwemmen, etc.) en waterbeheer (verhelpen flessenhals) en natuurontwikkeling.

Een ander voorbeeld is het Maaspark Ooijen-Wanssum, waar een nevengeul is gecreëerd die niet alleen de waterveiligheid verhoogt, maar ook mogelijkheden biedt voor kanoën en zwemmen in veilige zones. In de Gelderse Poort heeft volledige openstelling van uiterwaarden geleid tot een groei van de vrijetijdseconomie, met nieuwe bedrijven zoals fietsverhuur en horeca die profiteren van de aantrekkingskracht van het gebied. En het project Meanderende Maas rond de grens van Brabant en Gelderland laat zien hoe dijkversterking en ontwikkeling van rivierlandschap en uiterwaarden in intensieve samenwerking met bewoners kan zorgen voor nieuwe recreatiemogelijkheden. Deze voorbeelden tonen de mogelijkheden om recreatie en natuur slim te integreren in rivierengebieden.

Trefwoorden: beleid, dagrecreatie, toerisme, rivierengebied, meekoppelkansen, ruimte voor recreatie,

CELTH



||| Nieuws |||

18/07/25
OECD prijst Nederlandse Landelijke Data Alliantie als inspirerend voorbeeld
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD) noemt de Nederlandse Landelijke Data Alliantie een inspirerend voorbeeld in haar recente rapport 'Using alternative data sources and tools to measure and monitor tourism.' De LDA wordt geprezen om haar innovatieve aanpak in het verzamelen, standaardiseren en delen van toerismedata.
14/07/25
Groene Hart Visie: Recreatie is geen bedreiging, maar een kans – mits goed georganiseerd
Het Groene Hart staat op scherp. In de nieuwste editie van het digitale magazine Groene Hart Visie wordt duidelijk dat recreatie in dit kwetsbare landschap niet alleen spanning oproept, maar ook richting kan geven.
10/07/25
Bezuiniging van 24 miljoen euro op nationale parken definitief van de baan
De voorgenomen bezuiniging van op de Nationale Parken in Nederland is definitief geschrapt. De bezuiniging, die in eerste instantie was opgenomen in de Voorjaarsnota, leidde tot grote zorgen bij natuurorganisaties, provincies en terreinbeheerders.
10/07/25
Exclusief voor leden
Europeanen willen sneller en beter spoorvervoer
Een ruime meerderheid van de Europeanen vindt dat het spoorvervoer tussen EU-landen dringend verbeterd moet worden. Dat blijkt uit een nieuwe peiling van Polling Europe onder ruim 5.000 inwoners van de 27 EU-lidstaten
09/07/25
CELTH Industry Day brengt wetenschap en praktijk samen tijdens World Leisure Congress
Op woensdag 27 augustus 2025 organiseert het Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH) de Industry Day tijdens het World Leisure Congress in Breda. Deze dag vormt de brug tussen wetenschap en praktijk in de leisure-, toerisme- en hospitalitysector.
09/07/25
Mag je dat souvenir meenemen?
Vakantiegangers zijn zich er vaak niet van bewust dat souvenirs van beschermde soorten afkomstig kunnen zijn, meldt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Denk bijvoorbeeld aan sieraden gemaakt van schelpen, tassen van slangenleer, cactussen of kaviaar.
04/07/25
Nieuwe tool brengt toeristisch aanbod regio in kaart
Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen (TVAN) heeft op 3 juli de Destination Data Monitor gelanceerd: een interactieve tool die inzicht geeft in het toeristisch aanbod per gemeente of regio.
02/07/25
Exclusief voor leden
Forse impact van btw-verhoging op logiessector
De btw-verhoging op logies leidt tot een vraagafname tot 30%, een 8,5% lagere omzet uit toeristische overnachtingen en flinke gevolgen voor budgethotels en de logiessector in de grensstreek. Toch wil het kabinet de btw-verhoging niet terugdraaien.

||| Agenda |||

27/08/25
27/08/25 t/m 27-08-25: CELTH Industry Day World Leisure Congress
Het World Leisure Congress (WLO) komt na 13 jaar weer terug in Europa en voor het eerst naar Nederla...
22/09/25
22/09/25 t/m 22-09-25: Toerisme Top 2025
De Toerisme Top wordt dit jaar op maandag 22 september in Noord-Holland georganiseerd. Het thema is ...
02/04/26
02/04/26 t/m 02-04-26: Trendcongres Toerisme 2026
Het Trendcongres Toerisme 2026 is op donderdag 2 april 2026 bij Saxion Hogeschool in Deventer. De ed...