Geplaatst op: 04-10-2024
Auteur: Ton Vermeulen
NRIT
Publicatie: R&T 2024-4

Wat raakt bezoekers van natuurgebieden?

De emotionele respons van een natuurbezoek gemeten

Wat raakt bezoekers van natuurgebieden?

Hoe ervaren bezoekers van natuurgebieden architectonische elementen zoals bezoekerscentra, torens, bruggen en rustpunten? Wat betekent het bezoek aan natuurgebieden met dergelijke elementen voor de tevredenheid met het leven en gezondheid? Die vragen stonden centraal in het innovatieve CELTH-onderzoek ‘Experiencing Nature’.

Directe aanleiding voor het onderzoek is het gegeven dat natuurgebieden onder druk staan door toenemend bezoek dat kan conflicteren met de belangen van omwonenden, terreinbeheerders en overheden. Zorgvuldig geplaatste architectonische ingrepen zijn een mogelijke manier om deze druk te verplaatsen of te verlichten. Hoe bezoekers deze ingrepen ervaren, is echter slecht begrepen. Met dit onderzoek wilden onderzoekers van de Breda University of Applied Sciences en NHL Stenden University of Applied Sciences een dieper inzicht krijgen in zowel de subjectieve als de objectieve bezoekerservaring. Zij gingen samen met Staatsbosbeheer, de Zuiderwaterlinie, MarketingOost en de Nationaal Park Sallandse Heuvelrug met biometrische meetapparatuur het veld in. Dergelijk onderzoek is in Nederland eerder in musea uitgevoerd maar nog nooit in de natuur. Een primeur!

Innovatief en uniek onderzoek

Voor het onderzoek zijn ruim honderd bezoekers van Fort de Roovere in West-Brabant en NP Sallandse Heuvelrug in Overijssel uitgerust met biometrische meetapparatuur en werd hun locatie nauwkeurig gevolgd. Dat gaf de onderzoekers de unieke mogelijkheid om emoties van bezoekers tijdens hun wandeling te volgen en zo te ontdekken waar precies sterke en waar minder sterke emoties plaatsvonden. Bijzondere aandacht ging uit naar de effecten van de in natuurgebieden gebouwde elementen. Bij Fort de Roovere betrof dat een spectaculaire architectonische uitkijktoren en een bijzondere brug onder het waterniveau. Op de Sallandse Heuvelrug het Buitencentrum Sallands Heuvelrug maar vooral het uitkijkpunt op de Noetselenberg. Om de metingen te interpreteren en het effect van het bezoek op de wat langere termijn te meten, hebben de respondenten een exit- en follow-up vragenlijst ingevuld.

Marketing Oost participeerde in het onderzoek om de ambitie van Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug met gedegen inzichten te voeden. Shelly van Winden: "Er zijn ideeën over het toevoegen van elementen zoals een uitkijktoren en of andere iconen aan het Nationaal Park Sallandse Heuvelrug. We wilden weten wat voor een effect dat heeft op de bezoekbeleving en waar we op moeten letten. Ook wilden we weten hoe bezoekers de natuur ervaren en welke rol gebouwen en faciliteiten daarin spelen.”

Memorabel bezoek met grote verschillen tussen groepen

Bezoekers waren na het bezoek meer tevreden met hun leven, positiever gestemd en sommigen voelden zich zelfs gezonder. Dat werd veroorzaakt door de verbinding met natuur die ze hadden gemaakt en de nieuwe ervaring die ze hadden opgedaan. Het bezoek was voor velen memorabel met een grote kans dat ze het aan anderen zouden aanbevelen. De onderzoekers zagen een positieve invloed op het welzijn van mensen na een bezoek aan de natuur. In dat licht vindt Mitas het onverstandig om de toegang tot de natuur meer en meer te beperken: "Dat vind ik echt ongepast. Uit ons onderzoek blijkt duidelijk dat verbinding maken met de natuur echt goed is voor het welzijn en de gezondheid.”

Mozesbrug bij Fort De Roovere in Halsteren bij Bergen op Zoom.

Mozesbrug bij Fort De Roovere in Halsteren bij Bergen op Zoom.

Sterke emotionele respons op bijzondere objecten

Over het algemeen brachten de gebouwde elementen een sterkere emotionele respons te weeg dan natuurlijke elementen. Bezoekers werden het meest emotioneel geraakt door grote dominante objecten zoals de toren Pompejus bij Fort de Roovere of het buitencentrum Sallandse Heuvelrug. De meest kalmerende objecten waren bescheiden en lieten juist de natuur schitteren zoals de Mosesbrug bij Fort de Roovere en de stilste bospadjes in de Sallandse Heuvelrug. Mitas: "In de resultaten zien we dat bezoekers emotioneel geraakt worden door deze bijzondere objecten. Bovendien werken ze als een bezoekersmagneet waardoor de rustige beleving in de omliggende natuur in stand blijft wat ook een positief effect heeft op de bezoekers.” Voor Mitas is de ontwikkeling van attracties op entreepunten van natuurgebieden een goed instrument om bezoekers doelgericht naar een locatie te trekken. "Maar je moet niet overdrijven en het hoeft niet per sé een uitkijktoren te zijn.” In de natuur zelf waren bezoekers emotioneel meer geraakt op grensvlakken tussen verschillende landschapstypen en juist veel kalmer in het bos. Een maatregel die Mitas op basis van dit onderzoek niet kan adviseren is het evenmatig spreiden van bezoekers over een natuurgebied. "Bezoekers komen in de natuur echt tot rust en omarmen juist het alleen zijn. Als het op kleine wandelpaadjes te druk wordt, gaat dat positieve belevingseffect teniet.” Het onderzoek helpt MarketingOost en Nationaal Park Sallandse Heuvelrug ook bij de (her)inrichting van het natuurgebied: "Dit kan helpen bij de keuze welke punten behouden moeten blijven, dan wel aangepast moeten worden en de doelgroepen waar we ons op richten.”

Variatie aan ervaringen essentieel

Beheerders van natuurgebieden doen er het beste aan om bezoekers een breed palet aan ervaringen aan te bieden: van meer sociale en drukke tot echt stille mogelijkheden om verbinding te maken met de natuur. Daarbij is de variëteit in paden en landschappen belangrijk. In de natuur zoeken bezoekers minder connectie met anderen maar juist meer met de natuur. Dat betekent dat het ontwerp van paden zodanig moet zijn dat contact tussen groepen wandelaars tot een minimum wordt beperkt. Van Winden: "Drukte op paden kan voor meer spanning en emotionele reactie zorgen, maar je moet goed kijken of je met spreiding niet voor zorgt dat véél plekken iets drukker worden en daardoor geen rustige plekken houdt.”

In dit onderzoek zijn de emoties van bezoekers tijdens hun bezoek gemeten waarbij vooral aandacht is uitgegaan naar het verschil tussen een hogere en een lagere emotionele respons. Dat zou het idee kunnen voeden dat natuurbeheerders moeten streven naar een zo hoog mogelijke emotionele respons gedurende het gehele bezoek. Dat is onjuist, zoals eerder onderzoek in de culturele sector al heeft aangetoond. Het beste is een combinatie van zowel rustige paden die uitnodigen tot kalmte en contemplatie met een lage gemeten emotie met een occasionele uitkijktoren met een adembenemend uitzicht op het hele natuurgebied wat een sterkere emotie te weeg brengt. Daarbij hebben lichte architectonische ingrepen die de natuur laten schitteren zoals bankjes en natuurlijke uitkijkpunten een kalmerend effect en zijn net zo waardevol als meer spectaculaire architectonische ingrepen zoals uitkijktorens. Die combinatie geeft de grootste kans op een positief effect op tevredenheid met het leven, emoties en gezondheid van de bezoekers. Dat constateert ook Van Winden: "Opvallend was dat mensen balans willen tussen rust en ervaringen. Voor ons is duidelijk dat je niet zomaar overal elementen gaan toevoegen. Ook de overgang tussen verschillende natuurtypen bijvoorbeeld tussen bos en heide zijn spannend en bieden belevingen. Goed om rekening mee te houden.” In het kader van bezoekgeleiding kunnen architectonische elementen een positieve rol spelen als ze op een zorgvuldig gekozen locatie staan waar grotere aantallen nieuwe en terugkerende bezoekers kunnen worden gefaciliteerd. &

Onderzoeker Ondrej Mitas van de Breda University of Applied Sciences: "Er zijn veel onderzoeken over hoe mensen natuur ervaren. Die wijzen allemaal op positieve gezondheidseffecten doordat mensen tot rust komen en hun hoofd kunnen leegmaken. Maar wat gebeurt er als we in die natuur wauwmomenten creëren? Daarnaast is het interessant om te achterhalen wat interventies om bezoekers te spreiden, zoals een uitkijktoren, doet met de bezoekersbeleving.”

Trefwoorden: natuur, natuurgebieden, bezoekers, beleving, onderzoek, Celth

CELTH
 
   
   
   
   
   

   

   
   

   
   
   

   

||| Nieuws |||

01/11/24
Drie genomineerden voor de Fietsroute van het Jaar 2025
De jury heeft drie routes genomineerd voor de Fietsroute van het jaar 2025.
01/11/24
Hutten overname door Albron goedgekeurd
Albron B.V. mag Hutten Groep B.V. overnemen. Dat heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op 29 oktober 2024 besloten. Er blijft na de overname voldoende concurrentie over.
01/11/24
Tarieven Schiphol fors omhoog, luchtvaartmaatschappijen not amused
Schiphol gaat de komende jaren de tarieven voor luchtvaartmaatschappijen fors verhogen. De totale stijging bedraagt 37% over een periode van drie jaar. Dit betekent dat vliegmaatschappijen gemiddeld 15 euro meer per passagier gaan betalen aan Schiphol in 2027.
31/10/24
Efteling opent met Danse Macabre nieuw themagebied Huyverwoud
Vanaf vandaag kunnen bezoekers van De Efteling kennismaken met de nieuwste attractie, Danse Macabre. Deze spectaculaire attractie, die het iconische Spookslot vervangt, biedt een unieke ritervaring die nergens anders ter wereld te vinden is. Het innovatieve ritsysteem maakt zijn wereldwijde debuut in de Efteling en belooft bezoekers een ongeëvenaarde griezelbeleving.
30/10/24
Menno Stokman verlaat CELTH na zeven jaar
Menno Stokman, directeur van het Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH), neemt na ruim zeven jaar afscheid. Per 1 januari 2025 treedt hij in dienst bij de gemeente Wageningen als strategisch adviseur voor het Netwerk Kennissteden Nederland.
30/10/24
Koningin opent Sculpture Hall van Stedelijk Museum
Koningin Máxima opent donderdagavond 14 november de Don Quixote Sculpture Hall, de nieuwe beeldentuin van het Stedelijk Museum Amsterdam. Deze beeldentuin is onderdeel van het vernieuwde entreegebied van het museum.
30/10/24
Boeing haalt 21 miljard dollar op
Vliegtuigbouwer Boeing Company heeft 21 miljard dollar opgehaald via aandelen. Het gaat om een uitgi...
29/10/24
Kennisevent Zet je regio op de kaart 2024: Balans in jouw bestemming
NRIT organiseert in samenwerking met CELTH en de Recreatie Vakbeurs het kennisevent ‘Zet je regio op de kaart 2024: Balans in jouw bestemming. Primeur voor Nederland. Presentatie van internationaal onderzoek: 'Creating equitable destinations: How to manage and distribute tourism’s value to better serve communities'.

||| Agenda |||

12/11/24 t/m 14-11-24
12/11/24 t/m 14-11-24: Recreatie Vakbeurs 2024
Op 12, 13 & 14 november 2024 vindt de jaarlijkse Recreatie Vakbeurs plaats in Evenementenhal Har...
12/11/24
12/11/24 t/m 12-11-24: Netwerkevent Afsluiting Toeristisch Seizoen 2024
Op dinsdag 12 november organiseert Regionaal Bureau voor Toerisme Heuvelrug en Vallei de afsluiting ...
22/11/24
22/11/24 t/m 22-11-24: Bestemmingsmanagement, samen zetten we stappen vooruit’
Op vrijdag 22 november organiseert NBTC in Ede de jaarlijkse Beleidsmakersdag met dit jaar als thema...
28/11/24
28/11/24 t/m 28-11-24: Toeristische Ontmoetingsdag
Op donderdag 28 november organiseren Impuls Zeeland en het HZ Kenniscentrum Kusttoerisme de Toeristi...