Maak samen ruimte

Tijdens de coronapandemie werd het druk in de stedelijke buitenruimte. Met gesloten horeca, musea, theaters, dierenparken en andere attracties trokken de stedelingen massaal naar parken en pleinen. Gemeenten voelden zich genoodzaakt in te grijpen om de 1,5 meter te handhaven. Repressie leek daarbij het enige instrument.

Maar overheden hebben ook als taak de publieke ruimte bruikbaar en leefbaar te houden in een samenleving waar mensen afstand tot elkaar moeten houden. Actief regie voeren op drukte en doorstroming in de openbare ruimte is dan het devies. Maar hoe? Het antwoord kwam van het platform ‘Maak Samen Ruimte’ dat de handreiking ‘Hoe bereid je je als gemeente voor op drukte en gedrag in de (binnen)stad na de lockdown?’ maakte.

Inzichten vanuit gedragspsychologie en crowd management

In de handreiking staan de meest recente inzichten vanuit de gedragspsychologie en crowd management en wordt ingegaan op ontlading bij burgers, schaarste in de binnenstad, een verkeerde sociale norm, negatieve associaties met de coronaperiode, een terugval naar oude gewoontes en dalende risicoperceptie.

De meeste mensen willen

Algemene tip van de samenstellers is om uit te gaan van een positief mensbeeld want de meeste mensen willen zich gewoon aan de dan geldende maatregelen houden. Het is daarbij wel zo dat willen niet altijd leidt tot doen. Dat zien we in de gedragspsychologie bijna altijd, er zit een enorm gat tussen intentie en gedrag. Allerlei complexe, onbewuste processen en (omgevings)- factoren zijn van invloed op ons gedrag. Voor een effectieve aanpak moeten overheden daar rekening mee houden en de doelgroep helpen. Dat start voor een gemeente met een korte check in vijf vragen:

Doel: heb je als gemeente concreet doelgedrag voor ogen?

Weten: weet de doelgroep wat er van hen verwacht wordt?

Willen: is de doelgroep gemotiveerd om het doelgedrag te vertonen?

Kunnen: is het doelgedrag mogelijk voor de doelgroep?

Doen: help je de doelgroep het doelgedrag uit te voeren?

Aan welke knoppen kun je draaien?

Gezien de draagvlakcijfers, lijkt er vooral potentie te zitten in de knoppen: weten, kunnen en doen. Dat neemt niet weg dat willen ook een cruciale knop is. Ga er kortom vanuit dat de meeste mensen zich wel aan de regels willen houden en dat je de overheid dus moet helpen bij weten, kunnen en doen. Beleidsmakers moeten daartoe allereerst bepalen welk gedrag ze willen zien van de doelgroep. Vervolgens moet per doelgroep worden bepaald of eventuele problemen ontstaan door niet weten, willen, kunnen of doen. Bovenal moet de aanpak GASTvrij zijn: Gemakkelijk, Aantrekkelijk, Sociaal en Tijds- of locatiegebonden.

Vijf checkpoints

De handreiking sluit af met do’s en don’ts rond vijf checkpoints.

1. Concretiseer het doelgedrag: Een valkuil is om dit veel te abstract te houden, zoals: ‘bezoekers moeten zich aan de regels houden’. Wat is dan precies het gedragsdoel?
2. Weet de doelgroep wat er van hen verwacht wordt? Duidelijk communiceren van het gewenste gedrag, is een belangrijke stap. Maak de kennis daarom gemakkelijk te verwerken.
3. Is de groep gemotiveerd om het doelgedrag te vertonen? Weerstanden zijn factoren die ervoor zorgen dat bezoekers niet in beweging komen of zelfs met de hakken in het zand gaan. Motieven stimuleren juist beweging. Zie de weerstanden als de rem en de motieven als het gaspedaal.
4. Is het doelgedrag mogelijk voor de doelgroep? Sommige barrières zorgen ervoor dat bezoekers gewenst gedrag niet vertonen, zelfs als ze het wel zouden willen. Neem dit soort barrières weg door het gewenst gedrag gemakkelijk en sociaal te maken.
5. Helpt je de doelgroep het doelgedrag uit te voeren? Hoe onlogisch het ook klinkt: zelfs als men weet, wil en kan komt men soms toch niet in actie. Bezoekers die ondanks kennis en goede wil toch kiezen voor een bezoek aan een hotspot, doen dit veelal uit gewoonte of omdat het alternatief te veel ‘moeite’ kost.

Bronnen

• De handreiking is te vinden op:
  https://maaksamenruimte.nl/wp-content/uploads/2021/04/Handreiking-Hoe-bereid-je-je-als-gemeente-voor-op-drukte-en-gedrag-in-de-binnenstad-na-de-lockdown.pdf

Ton Vermeulen is hoofdredacteur van NRIT Media Vrijetijdsplatform en redacteur van NRIT Trendrapport.