Deze website maakt gebruik van cookies.Meer informatieDeze melding verbergen

Geplaatst op: 12-05-2020
Auteur: Harald Buijtendijk & Eke Eijgelaar
Breda University of Applied Sciences

De rol van onderzoek in toerisme-gerelateerde milieuvraagstukken

De rol van onderzoek in toerisme-gerelateerde milieuvraagstukken

Onderzoek leidt bij beleidsmakers lang niet altijd tot nieuwe standpunten in toerisme gerelateerde milieuvraagstukken. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Universiteit en de Breda University of Applied Sciences naar het debat rond luchtvaartemissies.


"Onderzoek wordt door de verschillende partijen vaak gebruikt om oude standpunten te legitimeren in plaats van om nieuwe te ontwikkelen. En dat terwijl de complexiteit van hedendaagse milieuvraagstukken kennisvragen opwerpen die juist om nieuwe oplossingen vragen.  Het is als ‘Wij van WC eend adviseren WC eend’. De status quo wordt zo alleen maar versterkt”, aldus promovendus Harald Buijtendijk van de leerstoelgroep Culturele Geografie van Wageningen Universiteit. "Het uitzetten van onderzoek bij onderzoeksinstituten en consultants levert wellicht tijdswinst en geloofwaardigheid op bij netelige kwesties. Maar op termijn zet het een debat muurvast. Van zinvolle beleidsvernieuwing is dan nog nauwelijks sprake.” Het onderzoek is actueler dan ooit nu bedrijven als KLM met aanzienlijke staatssteun overeind moeten worden gehouden en luchthavens van het ene in het andere milieudrijfzand vastlopen. Beleidsmakers moeten zich dan ook bewust zijn van de functie van onderzoek in beleidsprocessen. 


Onderzoeksaanpak

De onderzoekers gebruikten discourse theorie om te zien hoe onderzoek in politieke processen gebruikt wordt. Hoe dit gebeurt en wat de effecten ervan zijn is onderbelicht. Vaak gaat men uit van een nogal rechtlijnig effect van onderzoek op beleid, maar daarop bestaat kritiek. Discourse theorie maakt een bredere conceptualisering van het effect van onderzoek ("research impact”) mogelijk. Aan de hand van een specifieke case onderzochten zij het effect van een promotieonderzoek over de emissies van de luchtvaart op veranderingen in de Nederlandse luchtvaartpolitiek. Hiervoor werden 18 belangrijke spelers in het luchtvaartdebat geinterviewd en een documentenanalyse uitgevoerd, aangevuld met een kwantitatieve contentanalyse van alle Nederlandse kranten.


De case

Het betreffende promotieonderzoek over luchtvaartemissies heeft in het najaar van 2017 de bijdrage van de luchtvaart aan klimaatverandering in het Nederlandse luchtvaartbeleidsproces geïntroduceerd. Voorheen werd deze milieucomponent terzijde geschoven als internationaal probleem. Uitvoerige aandacht van de pers koppelde de tot dan toe losstaande onderwerpen van klimaatverandering en het Parijsakkoord aan de uitbreidingspolitiek van Schiphol, en bood de milieubeweging de kans om hierop in te springen. Zo ontstond een nieuwe nationale beleidsroute, waarin Schiphol, haar groeipolitiek en de luchtvaart in het licht kwamen te staan van de nationale inspanningen om de klimaatdoelen van Parijs te halen. In dit debat ontstonden twee zgn. ‘disourse coalities’ (een milieu alliantie en een door de overheid gemobiliseerde industrie alliantie) met hun eigen, tegenovergestelde verhaallijnen (klimaatrechtvaardigheid en institutionele verandering versus technologische uitdaging en economische kansen voor innovatie door de BV Nederland), beide daarbij gebruik makend van (vaak in opdracht gegeven) onderzoek. 


Resultaten

Onderzoek speelt dus een integrale rol in dit voortgaande debat. Het zorgde voor nieuwe onderwerpen,  zoals ‘vliegtax’ en ‘technologische innovatie’. Het droeg bij aan de komst van nieuwe actoren en coalities, die op hun beurt weer het ontstaan van contra-coalities of het afbreken van bestaande coalities veroorzaakten (zoals de Alders tafel). Het effect van onderzoek ontwikkelt zich dus vaak langzaam, met de tijd, en is verwikkeld met allerlei andere elementen. Maar dit is onwaarneembaar voor direct betrokkenen. Buijtendijk: "die gebruiken onderzoek met name als een soort legitimatiefabriek. Ad-hoc en om het eigen standpunt geloofwaardiger te maken”. Zo houdt onderzoek dus de status quo in stand. Het resultaat is een soort actie-reactie spel waarbij het de eigen waarheidsclaims ondersteund en die van anderen ondergraaft. 


Aanbevelingen

Het is om meerdere redenen relevant om te kijken hoe onderzoek gebruik wordt in dit soort politieke processen, en welke beleidsontwikkeling er plaats vindt. Subsidieverstrekkers willen in toenemende mate weten wat het effect van (gesubsidieerd) onderzoek is. Onderzoekers dienen bewust te zijn van het complexe spanningsveld waarin beleidsmakers keuzes moeten maken uit vaak tegenovergestelde, op onderzoek gebaseerde, waarheidsclaims, en de rol die zij dus zelf in dat proces spelen. Dit vraagt bij uitstek om een kritische houding, die universiteiten  ook hun studenten moeten aanleren. 


Nu bedrijven als KLM wederom met aanzienlijke staatssteun overeind worden gehouden om de COVID-19 crisis het hoofd te bieden, is het belangrijker dan ooit dat beleidsmakers zich bewust zijn van de functie van onderzoek in beleidsprocessen. Het uitzetten van onderzoek bij onderzoeksinstituten en consultants levert wellicht tijdswinst en geloofwaardigheid op bij dit soort netelige kwesties. Maar op termijn zet het een debat muurvast. "Het helpt gewoon niet meer; van zinvolle beleidsvernieuwing is dan nog nauwelijks sprake”, aldus Buijtendijk. Het luchtvaart-milieu debat in Nederland, wat verder gaat dan alleen hoofdpijndossier Nr. 1 Lelystad Airport, is hiervan een schoolvoorbeeld. Het actie-reactie spel gaat hier al twee jaar zo snel, dat beleidsmakers eigenlijk geen politieke winst meer kunnen claimen, terwijl veel actoren om duidelijkheid en structurele oplossingen vragen. Er zijn hier dus slechts nog verliezers.   


Verder lezen?

Nieuwsgierig naar het onderzoek dat is gepubliceerd in de Journal of Sustainable Tourism? Lees dan hier verder:


Buijtendijk, H., & Eijgelaar, E. (2020). Understanding research impact manifestations in the environmental policy domain. Sustainable tourism research and the case of Dutch aviation. Journal of Sustainable Tourism, 1-18. doi:10.1080/09669582.2020.1760872: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09669582.2020.1760872


Contactgegevens auteurs:

Harald Buijtendijk, Wageningen Universiteit en Breda University of Applied Sciences Buijtendijk.h@buas.nl 

Trefwoorden: duurzaam toerisme, onderzoek, luchtvaart

CELTH




||| Nieuws |||

25/07/25
Exclusief voor leden
Bestedingen bij fastservicerestaurants onder druk
Consumenten geven structureel minder geld uit bij zogenaamde fastservicerestaurants omdat ze die te duur vinden. Een trendbreuk.
25/07/25
Exclusief voor leden
Nieuwe subsidieregeling voor toegankelijke recreatie in Drenthe
De provincie Drenthe heeft een nieuwe subsidieregeling geopend voor mkb-ondernemers in de recreatie- en toerismesector. Met deze regeling wil de provincie bijdragen aan een inclusieve en toegankelijke omgeving.
25/07/25
Exclusief voor leden
Vakantieboekingen trekken aan
Na een wat teleurstellend voorjaar trekken de laatste twee maanden de vakantieboekingen aan. In mei met +6% en in juni met +5%. In juni viel vooral de populariteit van Denemarken en Griekenland op.
24/07/25
Aantal bewoners op vakantieparken stijgt
Het aantal mensen dat officieel woont op een vakantiepark is de afgelopen jaren flink gestegen. Volgens het CBS stonden op 1 april 2025 bijna 60.000 mensen ingeschreven op een vakantiepark, tegenover ruim 51.000 in 2019.
24/07/25
Exclusief voor leden
Wandelnet: Geef wandelen een volwaardige plek in het omgevingsbeleid
Met de invoering van de Omgevingswet is er een nieuw beleidskader ontstaan voor de inrichting van de leefomgeving. Wandelnet grijpt deze kans aan om het belang van wandelen te benadrukken. In de brochure ‘Wandelkwaliteit in het omgevingsbeleid’ laat Wandelnet zien hoe wandelen een structurele plek kan krijgen in gemeentelijke visies, plannen en regelgeving.
24/07/25
Nieuw model brengt recreatiebehoefte in kaart
Een nieuw recreatiebehoeftemodel laat zien waar de grootste behoefte is aan recreatieruimte. Het model combineert data over bevolkingsgroei, reisbereidheid en bestaande voorzieningen om knelpunten én kansen voor recreatie in beeld te brengen.
24/07/25
Meer publiek, maar rode cijfers: poppodia onder financiële druk
Ondanks een groeiend aantal bezoekers en optredens in 2024, kampen Nederlandse poppodia met toenemende financiële problemen. De kosten stijgen sneller dan de inkomsten, waardoor meer podia verlies draaien.
24/07/25
Steeds meer Nederlanders elektrisch op zomervakantie
Nederlanders kiezen deze zomer massaal voor de elektrische auto richting Zuid-Europa. Uit geanonimiseerde data van ruim 25.000 gebruikers van de Shuttel-mobiliteitspas blijkt dat laadstress plaatsmaakt voor vertrouwen in het Europese laadnetwerk.

||| Agenda |||

27/08/25
27/08/25 t/m 27-08-25: CELTH Industry Day World Leisure Congress
Het World Leisure Congress (WLO) komt na 13 jaar weer terug in Europa en voor het eerst naar Nederla...
03/09/25 t/m 07-09-25
03/09/25 t/m 07-09-25: Hiswa te Water 2025
In 2025 viert de Hiswa te Water haar 40ste editie in de sfeervolle Batavia Haven in Lelystad. Na een...
11/09/25
11/09/25 t/m 11-09-25: Atlasfestival 2025 –Vitamine L: de Leefomgeving als ingrediënt voor Gezondheid
Het Atlasfestival 2025 staat in het teken vanVitamine L– de leefomgeving als bron van gezondheid. ...
22/09/25
22/09/25 t/m 22-09-25: Toerisme Top 2025
De Toerisme Top wordt dit jaar op maandag 22 september in Noord-Holland georganiseerd. Het thema is ...
01/10/25
01/10/25 t/m 01-10-25: Netwerk Editie Kampeerbranche
Na het succes van eerdere edities van het Duurzaamheidscongres introduceren we dit jaar een nieu...