Geplaatst op: 15-06-2014
Auteur: Ton Vermeulen

Trends & Hypes NRIT Media juli 2014

Trends & Hypes NRIT Media juli 2014

De vrijetijdssector is een enorm dynamische sector waar de ontwikkelingen en innovaties elkaar snel opvolgen. NRIT Media houdt continu de vinger aan de pols op haar Kennisplatform www.nritmedia.nl waar we dagdagelijks de actualiteit volgen. In deze maandelijkse Trends & Hypes een overzicht van de belangrijkste trends, ontwikkelingen en hypes van juli 2014. We zijn erg benieuwd wat u van deze maandelijkse samenvatting met een persoonlijke touch vindt. Laat een reactie achter!


Inkomend toerisme: Druk, druk, druk

Het inkomend toerisme naar Nederland doet het uitstekend. NBTC Holland Marketing verwacht dat deze zomer bijna drie miljoen buitenlandse gasten hun zomervakantie doorbrengen in Nederland. Ze zullen niet allemaal met easyJet komen, maar dat worden er wel meer want deze luchtvaartmaatschappij opent nog dit jaar een basis op Schiphol. Ten opzichte van een jaar eerder verwacht NBTC een toename van het inkomend toerisme met zo’n twee procent. De groei komt vooral uit de buurlanden. De groei kan trouwens nog wat hoger uitvallen want de eerste vier maanden groeide het inkomend toerisme naar Nederland explosief. Ook internationaal groeit het toerisme als een tierelier. De eerste vier maanden van dit jaar is het internationale toerisme met 5% gegroeid. De UNWTO registreerde van januari 2014 t/m april 2014 zo'n 317 miljoen internationale toeristen. Doordat ook Nederlanders iets meer vakanties (+1%) in eigen land doorbrengen, wordt het druk op de Nederlandse toeristische hotspots. Zo druk dat ze zich in Amsterdam ernstige zorgen gaan maken over de aantrekkelijkheid en de leefbaarheid van de stad. Rijksmuseumdirecteur Wim Pijbes pleitte daarom deze maand voor een Deltaplan Toeristisch Amsterdam. Hij noemde de stad vuig, vies en vol. Hij zegt het niet direct maar impliceert wel dat de stad het sex- en drugstoerisme de rug toe moet keren en moet inzetten op cultuurtoeristen die en passant natuurlijk meer geld in de stad en zijn museum uitgeven.


Uitgaand toerisme: boekingen vallen tegen

Met het uitgaand toerisme gaat het nog steeds niet goed. Het aantal boekingen voor de zomervakantie ligt nog altijd 7% lager dan in dezelfde periode in 2013. De boekingen zijn na het WK Voetbal wel aangetrokken. Dit betekent overigens niet dat de totale markt in het slop zit. Directe boekingen bij hotels en andere verblijfsaccommodaties zitten niet in de registratie van het aantal boekingen. Illustratief daarbij is vorig jaar waar het aantal boekingen voor de zomervakanties met 6,6% terugliep waarbij het totaal aantal vakanties van Nederlanders over heel 2013 'slechts' 3,2% in de min zat.


Marketing: Wie valt er op?

Opvallend in enorme stroom nieuwsberichten, tweets en whats-appjes en allerhande andere uitingen valt tegenwoordig niet mee. Dat vonden ze ook bij Vechtdal Marketing en ze bedachten een illegale actie waarbij ze de UIT-borden langs snelweg A28 aanvulden met een ludiek onderbord. Bij Rijkswaterstaat konden ze niet om de actie lachten maar Vechtdal Marketing had wel de media gehaald. Zwolle zette deze maand het publiek in om de stad in de virtuele vaart der volkeren op te nemen. Bezoekers en bewoners van Zwolle worden uitgedaagd om middels de "Groeten uit Zwolle” app een foto te maken van bijzondere momenten en vanaf bijzondere locaties. De gemaakte foto wordt daadwerkelijk als ansichtkaart naar een geadresseerde naar keuze gestuurd. De foto's zijn ook op de facebookpagina van Zwolle Marketing terug te vinden. Groningen Marketing bouwt gestaag verder aan zijn volgers. Op Facebook heeft de pagina ‘Er gaat niets boven Groningen’ inmiddels al 30.000 volgers. Eindhoven heeft elke inwoner een Eindhoven-sticker gegeven en gevraagd of ze deze op een bijzondere plaats willen plakken. Bij voorkeur natuurlijk niet in Eindhoven. Want als je daar bent weet je natuurlijk net als Theo Maassen dat Eindhoven de gekste is. De Efteling wilde publicitair meeliften met het succes van het Nederlands elftal op het WK Voetbal. Een getructe foto van een Piraña-bootje in een Amsterdamse gracht moest het werk doen. Roodkapje wilde bij een eventuele huldiging eerste rang liggen. Fijn voor de Efteling dat veel media er met beide benen intrapte. Wij trouwens niet. Bij de volgende Photoshopmanipulatie iets beter op de schaduwen van de zon letten!


Awards en prijzen: Wie wint?

Prijzen werden er deze maand ook weer uitgereikt. Het zijn er inmiddels zoveel dat je jezelf bijna een lozer gaat voelen als niet minstens één maal per jaar in de prijzen valt. Bij Toverland hoeven ze zich over het algemeen geen zorgen te maken en ook in juli mochten ze weer een prijs in ontvangst nemen. Nu voor de beste horeca in de categorie ‘Leisure’. Paal 17 op Texel werd deze maand uitgeroepen tot beste strandpaviljoen van 2014. De jury roemde de gastvrijheid, de bedrijfsvoering en de innovatie. Travel Counsellors werd gekozen tot beste reisonderneming. Als winnaar in haar branche dingt Travel Counsellors nu mee naar de Succes Award 2014, de grootste ondernemersprijs van Nederland. Party- en Waterskicentrum Wollebrand is op de eerste plaats van de Misset Horeca Terras Top 100 geëindigd. Hier was de jury onder de indruk van de efficiency, het vakmanschap én de gastvrijheid op dit indrukwekkende terras. EuropaPark werd intussen door TripAdvisor verkozen tot beste attractiepark van Europa. Onze eigen Efteling eindigde op de achtste plaats. Geen echte prijs maar wel veel aandacht kreeg Nijmegen toen het weer werd uitgeroepen tot goedkoopste terrasstad. Een rondje kost daar gemiddeld € 18,77. Proost!


Smartphones: Voor al uw boekingen

Toen de eerste smartphones op de markt kwamen, dachten we met zo’n allen dat geen zinnig mens daar ooit een hotelkamer op ging boeken. De smartphone zou hooguit ter oriëntatie en inspiratie worden gebruikt. Het echte boeken werd op de laptop of desktop gedaan. Oeps, klein inschattingsfoutje. Inmiddels heeft vrijwel elke zichzelf respecterende boekingssite een app. Dat heeft dan weer tot gevolg dat reizigers steeds meer onderweg boeken.


Betalen: Het nieuwe geld

BitCoins zijn voor velen nog een duister en schimmig betaalmiddel. Maar bij het nieuwe Princess Hotel Collection gaan ze met de tijd mee en accepteren ze het geld van morgen als betaalmiddel.


Crowdfunding: Experimenten

Crowdfunding is nog zo’n nieuwerwetse uitvinding. Om ervaring op te doen gaat de stichting Probos in opdracht van InnovatieNetwerk een aantal crowdfundingprojecten op het snijvlak van de gastvrijheidssector en de natuur ondersteunen en begeleiden. Bij crowdfundingsprojecten in de natuur ligt het accent al snel op het goede doel en nauwelijks op een economisch rendement. Door projecten in de gastvrijheidssector op te pakken, kan aan investeerders wel een rendement worden geboden. Zo snijdt het mes aan twee kanten.


Cocreatie: Loslaten een eerste vereiste

Nog een nieuwe ontwikkeling is cocreatie. Loslaten is daarbij natuurlijk een eerste vereiste en daarom komt cocreatie in onze sector, behoudens enkele slappe aftreksels, niet echt van de grond. Zes toonaangevende Nederlandse musea zijn over de schroom en angst gestapt en geven deze herfst het heft uit handen. Bezoekers mogen zelf een expositie samenstellen. De beste voorstellen worden daadwerkelijk uitgevoerd.


Cross-overs: Massage bij de VVV

Waar we ook de mond van vol hebben is cross-overs met andere (deel)sectoren. Veel over gepraat en weinig mee gedaan. In Zuid-Limburg houden ze niet zo van praten maar meer van aanpakken. Deze maand hebben VVV Zuid-Limburg en Thermae 2000 de deuren geopend van de allereerste pop-up store in een deel van de Limburg Winkel van de VVV Zuid-Limburg in Valkenburg. Voor wellnessadvies en een massage bij de VVV Zuid-Limburg. Volgens mij hebben we een winner!


Samenwerking: Eén en één is drie

Wie niet kan delen, kan niet vermenigvuldigen. Dat spreekwoord kent iedereen, maar ernaar handelen is weer een ander verhaal. Een gast die eenmaal binnen is, willen we graag houden. En zo lang mogelijk. In het Vechtdal zijn vier campings over hun eigen schaduw gesprongen en bieden ze met Vechtdalhoppen een nieuw wandelconcept aan. Gasten hoppen van camping naar camping langs de mooiste parels van het Vechtdal. Ja, ze blijven maar één nachtje, maar als het er veel zijn, is het toch de moeite waard. Ook in Leiden hebben de musea de handen ineen geslagen en een museumpas ontwikkeld. Daarmee kan de bezoeker één museum naar keuze bezoeken. De passen worden vooral afgenomen door hotels, campings en bungalowparken. In Brabant gaat de nieuwe marketingorganisatie VisitBrabant samenwerken met de in de provincie actieve VVV’s. Wij hadden overigens niet anders verwacht. Het compleet losknippen van marketing en lokaal gastheerschap zou ons inziens geen goede zaak zijn. In Twente hebben ze al goede resultaten geboekt met de samenwerking. Door de realisatie van één Twente-portal is het aantal bezoekers in één jaar tijd met 30% gestegen.


Overheid: Investeringen in de regio

Wie denkt dat de overheid de hand volledig op de knip houdt en niet meer in onze sector investeert, heeft de afgelopen maand niet goed opgelet. Zo investeert Stadsgewest Haaglanden maar liefst vier ton in zes groenprojecten en heeft Recreatieschap Twiske-Waterland de dijkversterking van de Markermeerdijken aangegrepen om de recreatieve voorzieningen eens flink aan te pakken. In Drenthe gaat de provincie samen met de werkgevers en vakbonden in de vrijetijdssector tientallen nieuwe banen creëren en bestaande banen behouden. Het Rijk stopt 1,2 miljoen euro in de regeling die door werkgevers wordt aangevuld tot 3,5 miljoen euro. In Gelderland werd de subsidieregeling ‘Beleef de Waal’ uitgebreid voor de Waalpleisterplaatsen. Initiatiefnemers die bij veerverbindingen waar verschillende wandel-, fiets- en struinroutes samenkomen, een pleisterplaats willen ontwikkelen, kunnen nu subsidie aanvragen. In Utrecht investeert de provincie dit jaar ruim twee miljoen euro in de restauratie van 13 historische buitenplaatsen. De provincie Zuid-Holland gaat extra investeren in gebiedsafspraken over natuur, recreatie, water en landbouw. Dit jaar voor 18,6 miljoen euro waardoor zeven extra projecten kunnen worden opgepakt.


Consument: Zoekt en gij zult vinden

Directe toegang tot de consument zijn veel recreatiebedrijven de afgelopen jaren kwijt geraakt. Samen met een deel van de marge die ze in de vorm van provisie moeten afdragen. RECRON had daar genoeg van en gaat samen met Recreatie Nederland een eigen boekingsplatform bouwen. Het platform staat ook open voor niet-RECRON-leden. Daarmee hopen ze het gedoe rond Funda te voorkomen. In oktober moet het eerste resultaat online staan. Dat sterke merken bezoek trekken, weten ze ook bij de Jaarbeurs. Daarom worden ANWB en HEMA ticketingpartner van de Utrechtse organisator van grote publieksbeurzen als Vakantiebeurs, MOTORbeurs Utrecht, Kampeer en Caravan Jaarbeurs, Bike MOTION Benelux , KreaDoe en Taste of Christmas. Dat de toegang tot de consument via internet loopt, hebben ze bij de VVV Texel ook in de gaten. Om ook in de toekomst succesvol te opereren hebben ze daarom internetmarketeer Henrik Stiepel aangetrokken. In Groningen hebben ze weer alle provinciale wandelroutes op één portal verzameld. Dat hebben ze daar goed gezien want de consument wil zich niet meer door tientallen losse sites worstelen om een activiteit te plannen. Het heeft wel even geduurd want in Groningen wilden ze het goed aanpakken en hebben dus 2.100 kilometer paden nagelopen. Ook Toerisme Utrecht zoekt het directe contact en voegt een boekingsmodule toe aan de website.


Transparantie: Blijft het wel leuk?

We leven in een tijd met maximale transparantie. Dat klinkt vooral leuk als je consument bent. Als producent is het soms even slikken als jouw horecagelegenheid als onhygiënisch aan de digitale schandpaal wordt genageld. Toch is dat de nieuwe werkelijkheid. De NVWA is deze maand gestart met het openbaar maken van de inspectieresultaten van horecabedrijven. De lunchrooms waren het eerst aan de beurt maar ook u zult worden geknipt en geschoren als u uw zaakjes niet op orde heeft. Dat transparantie gecombineerd met helder en eerlijk communiceren in deze tijd een vereiste is, hebben ze bij Booking.com op de harde manier geleerd. Het College van Beroep van de Reclame Code Commissie vond dat de melding ‘We hebben nog 1 kamer vrij!’ misleidend. Het zat hier in de nuance. Booking.com wekte de illusie dat in het betreffende hotel nog maar één kamer vrij was terwijl in feite Booking.com nog maar één kamer in het hotel beschikbaar had. Booking.com pakte de uitspraak trouwens fideel op en paste de website aan.


Loslaten: Laten we niet te veel los?

Loslaten is wellicht het moeilijkst in deze tijd. Dat moet je ook doen als je aan het nieuwste initiatief van ANWB meedoet. De ANWB gaat videoreviews een meer prominente plaats op haar campingwebsite geven. Dat doet ANWB door de integratie van Snipper in de boekingspagina’s van campings op www.anwbcamping.nl. Omdat ook andere socialmediacontent op de Snipperwall wordt getoond ontstaat een bundeling van alle social media op één wall. In de horecasector moeten ze volgend jaar ook loslaten, de hotelsterren dan wel te verstaan. De overheid heeft in haar wijsheid besloten dat het Bedrijfschap Horeca best kan worden opgeheven en dat een verplichte hotelclassificatie de prullenbak in kan. Onzinnig natuurlijk want nu mogen we het wiel op vrijwillige basis opnieuw uitvinden. En is de consument erbij gebaat? Natuurlijk niet want wat zijn die nieuwe sterren nu waard? Ik kan op pension ‘louche en luis’ gewoon vijf sterren plakken. En de consument vindt hotelsterren juist wel belangrijk. Voor 65% zelfs een belangrijk keuzecriterium. Loslaten doen ze eveneens in Zeeland waarbij toeristen samen met Zeeuwen een gratis activiteit ondernemen. "We willen graag dat toeristen in contact komen met Zeeuwen. De bewoners hebben toch vaak een eigen kijk op de provincie. Het past bij onze missie in de promotie dat toeristen, vaak net als de bewoners, fan van Zeeland worden en die verhalen weer delen," meldt marketeer bij VVV Zeeland Helma Wegdam.


Kennis: Meten is weten is omzet

Weten is meten. Met dat devies in het achterhoofd heeft IAAPA Europe een groot onderzoek laten uitvoeren naar de economische relevantie van de Europese attractiesector. De cijfers waren indrukwekkend. De sector genereert in totaal 19,2 miljard euro aan directe en indirecte bestedingen. Van de sector met in totaal 2.119 parken zijn 238.400 fte’s afhankelijk. Samen weten ze 460 miljoen bezoekers te trekken. Ook in de Benelux mag de sector zijn partijtje meeblazen. Nederlandse en Belgische attracties ontvangen jaarlijks zo’n 46,6 miljoen bezoekers. De economische betekenis van deze industrie met 233 parken wordt geschat op ruim 1,4 miljard euro. Omgerekend naar fte’s genereert de sector in Nederland en België een kleine 19.000 banen. Ook de Nijmeegse Vierdaagse wilde meer weten van de lopers en volgde dit jaar voor het eerst massaal lopers die een app met hun polsbandje activeerden. De ANVR heeft ook in de gaten dat kennis van de consument essentieel is om in deze tijd te overleven. Daarom hebben ze GfK uitgebreid onderzoek laten doen naar mensen die een vakantie hebben geboekt. Dit om inzichtelijk te maken hoe de totale reismarkt zich ontwikkelt. De mooiste resultaten houden ze natuurlijk voor zichzelf maar wij mochten wel weten dat voor vakanties in het buitenland blijven pakketreizen de meest gewilde samenstelling (40%), waarbij dan vooral gekozen wordt voor een hotelovernachting. Verrassend?


Innovatie: Niets is te gek

Dat bijzondere concepten en kwaliteit altijd scoren, is in de sector een goed bewaard geheim. Zo zitten de strandhuisjes van Landal steevast vol. Ook korte vakanties met hele families en vriendengroepen zijn populair. Landal introduceerde in juli daarom op De Bloemert 10-persoonsbungalows die zijn voorzien van luxe extra’s en een aanlegsteiger voor de eigen boot. Eén van de bungalows beschikt zelfs over een overdekt privé-zwembad. Dat zwemmen op vakantie belangrijk is, weten ze ook bij Casamundo. Daar is bij de keuze voor een particulier vakantiehuis de aanwezigheid van een zwembad het belangrijkste keuzecriterium. In Drenthe nemen ze overigens bijzondere concepten weer heel letterlijk. Daar willen ze de natuur ‘spannender’ maken door grote hoefdieren in het wild te introduceren. De provincie verwacht dat dit een impuls kan geven aan toerisme. Wij zien vooralsnog vooral kopieergedrag (Drenthe als surrogaat-Veluwe) maar aan de andere kant ‘beter goed gepikt als slecht verzonnen’. Bij natuurcentrum de Maashorst slaan ze helemaal door. Met de app ‘Op boevenpad’ kunnen bezoekers in de huid kruipen van roverhoofdman Kobus van der Schlossen, kruipen. Hij maakte in de 17e-eeuw Slabroek en omgeving onveilig. Kobus laat de fietser op hilarische wijze de leukste en mooiste plekken in De Maashorst zien. En nu maar hopen dat de politie er niet aan te pas moet komen als toeristen zich iets te veel inleven. Voor Rotterdam is eigenlijk niks te gek. Nu gaan ze weer surfen, raften, kanoën, zwemmen, waterpoloën en scubaduiken in de Steigersgracht. Het hele grapje kost dik drie miljoen euro. De verwachting is dat in juni 2015 de eerste watersporters over de golven van de Steigersgracht surfen. Hoeveel kinderen zouden geloven dat chocolademelk van bruine koeien komt? Geen flauw idee maar dat kinderen tegenwoordig verder van de natuur afstaan is wel een feit. Dat vonden natuurillustrator Jasper de Ruiter en zijn partner Norma de Ruiter-Berger ook. Zij hebben daarom de Speurzoekers ontwikkeld. Met de educatieve producten van De Speurzoekers worden kinderen gestimuleerd de natuur te ontdekken. Kikkervisjes vangen, achter vlinders aan rennen of een hut bouwen. Welk kind wil dat niet? Wil je niet ontdekken maar beleven? Dan moet je naar Groningen waar je kunt meedoen aan een ruige vakantieroute. De Ruige Route Hogeland is een avontuurlijke, sportieve en culturele belevingstocht van twee of drie dagen door de meest ‘ongerepte’ gebieden van Noord Groningen. De deelnemers zijn elke dag zo’n 25 kilometer actief op pad, waarbij fietsen, wandelen en kanoën elkaar afwisselen.


Duurzaam toerisme: De volgende stap

Iedereen weet dat duurzaam ondernemen de toekomst is. Simpele dingen als afvalscheiding, waterzuivering en energiebesparing kan iedereen verzinnen en organiseren, maar de volgende stap is een stuk lastiger. Daarom heeft VVV Zuid-Limburg een platform ontwikkeld waarop ondernemers, gemeenten, relaties en de VVV zelf duurzame projecten een podium kunnen geven. Trekken we duurzaam toerisme wat breder naar maatschappelijk verantwoord ondernemen dan valt deze maand het initiatief van de ANWB-reisdochters op. Zij hebben "The Code of Conduct for the Protection of Children from Sexual Exploitation in Travel and Tourism” ondertekend.


Citytrips: Booming

Dat stedentrips op de korte vakantiemarkt belangrijk zijn, hoeven we u niet te vertellen. Bij Thomas Cook hebben ze dat ook ontdekt. Thomas Cook heeft gelijk het aantal accommodaties verdubbeld en het aantal steden in het programma uitgebreid. Ze claimen zelfs het grootste aanbod te hebben van alle ANVR-reisbureaus.


Geen feest: Ontslagen

Helaas was het niet overal in de sector feest. Speelstad Oranje heeft voor meer dan 50 medewerkers driekwart van het personeel) het ontslag aangevraagd vanwege tegenvallende bezoekersaantallen. Ook bij het Scheepvaartmuseum in Amsterdam moet een deel van het personeel vertrekken. Tegenvallende inkomsten door een gewijzigde bezoekerssamenstelling en minder subsidie spelen hier het museum parten. Eind van de maand ging zelfs het Veluws Bureau voor Toerisme failliet. Een klap voor de regio die het door toch al niet makkelijk heeft.


Veiligheid: Vertrouwen is goed maar controle is beter

Veiligheid is essentieel in onze sector. Niemand wil op vakantie gewond raken, of erger de vakantie niet overleven. De ramp het MH17 is daarbij een enorme klap en een schrikbeeld voor iedereen. Op kleine schaal is veiligheid ook belangrijk. Vertrouwen is goed maar controle is beter. Dat hebben 29 kermisattracties ook ervaren. Zij moesten vorig jaar de attractie stilleggen vanwege de veiligheid. Indoorspeeltuinen waren de afgelopen maand dan weer positief in het nieuws omdat ze twee instrumenten hebben ontwikkeld voor een brandveilige indoor speeltuin. Wist u bijvoorbeeld dat een speeltoestel altijd toegankelijk moet zijn voor een volwassene om het toestel te kunnen evacueren?


||| Twitter |||

||| Nieuws |||

26/03/24
Booking.com stopt duurzaam reisprogramma na gesprek met ACM
Reiswebsite Booking.com heeft na gesprekken met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) besloten het zogenoemde Travel Sustainable (voorheen: Duurzaam Reizen) programma offline te halen per 25 maart.
26/03/24
Zo krijgt het thema duurzaamheid voet aan de grond in de reisbranche
Steeds meer mensen raken overtuigd van het nut en de noodzaak van duurzaam leven. Met duurzaam wordt een leefstijl bedoeld die een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk achterlaat. In andere woorden: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de natuur zo min mogelijk te lijden heeft onder het gedrag van de mens?
20/03/24
Regeneratieve vakantie-ervaringen in Denemarken
In Denemarken kunnen toeristen meewerken aan natuurbehoud. Visit Denmark start met vier proefreizen en ze zoeken daarvoor Nederlandse en Duitse toeristen. Ze noemen het regeneratieve vakantie-ervaringen.
18/03/24
Exclusief voor leden
VN stelt standaard vast om duurzaamheid van toerisme te meten
De Verenigde Naties hebben een een nieuwe wereldwijde standaard goedgekeurd om de duurzaamheid van toerisme te meten. Alle 193 leden hebben ingestemd het het zogenaamde Statistical Framework for Measuring the Sustainability of Tourism (MST).
15/03/24
Visit Wadden roept op om drones thuis te laten bij bezoek aan Waddengebied
Uit recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat drones voor recreatief gebruik vogels kunnen storen. Daardoor worden hun overlevingskansen verkleind.
14/03/24
Kampeerbosje Leerdam en De Dassenburcht winnen Gouden Haring
In de categorie Goud Waard ontving Natuurkampeerterrein Kampeerbosje Leerdam een Gouden Haring voor hun prominente rol in het behoud en de versterking van het netwerk Natuurkampeerterreinen.
27/02/24
Exclusief voor leden
Ongekende marktpotentie 9 op de 10 Nederlanders gaat met vakantie
Ongekende marktpotentie 9 op de 10 Nederlanders gaat met vakantie
20/02/24
Camperaars steeds duurzamer
Camperaars in Nederland houden bij hun reisgedrag steeds meer rekening met duurzaamheid. Een opvallende trend is de toepassing van duurzame energiebronnen onder camperaars