Door de uitbraak van de Covid-19-pandemie zijn musea over de hele wereld gedwongen hun deuren te sluiten. Toch is Covid-19 slechts een van de vele uitdagingen waarmee musea momenteel worden geconfronteerd. Zodra zij de pandemie hebben doorstaan, moeten zij zich bovendien op de toekomst richten. In de nasleep van deze ongekende tijden worden internationale museumleiders geconfronteerd met tal van obstakels en vernieuwingen. Het debat over de toekomst van musea is dan ook veel feller dan het ooit is geweest (Herwitz, 2021; Szántó, 2020).

Leeftijd: 43 Afgestudeerd aan: Niet! Na 3 jaar aan de Rietveld Academie ben ik daar gestop...

Duurzaamheid of ‘sustainability’ is al lang geen nieuw begrip meer in relatie tot vrijetijdsbesteding of toerisme. Vroege referenties hiernaar dateren van eind jaren ’80, waarbij duurzame ontwikkeling zo veel betekende als ‘ontwikkeling die voorziet in de behoeftes van de huidige generaties zonder compromissen te sluiten voor de behoeftes van toekomstige generaties (WCED 1987, in Fennel, 2020). Deze brede benadering is in de afgelopen decennia uitgebreid gespecificeerd en beperkt zich niet alleen meer tot het klimaat, maar laat zich ook uitdrukken in culturele, sociale en economische termen (Clancy, 2018, in Leer 2020). Hoewel reizen in bijna alle gevallen een negatief effect betekent op het klimaat (Fisscher, 2014 in Leer 2020), zijn er hierdoor wel kansen voor een meer antropologische benadering. Een voorbeeld daarvan is de beweging die gaande is binnen foodtourism. Een culinaire beleving omvat niet alleen meer het eten op het bord, maar het is ook de beleving van een plaats/omgeving en het eten vormt (ook) een onderdeel van het begrijpen van de lokale cultuur (Ellis et al, 2018 in Leer, 2020). Juist dat lokale en regionale aspect lijkt in deze corona tijd sterk aan kracht gewonnen te hebben, mede als gevolg van de reisbeperkingen in de afgelopen periode. Als food tourism voor een reiziger een manier is om de plaatselijke cultuur van een land of omgeving beter te leren kennen, dan kan dit worden gezien als een educatief onderdeel van een reis. Die educatie en inspiratie zou er op haar beurt toe moeten leiden dat een reiziger na thuiskomst nog bewuster bezig is met het eten op zijn bord; de lokaliteit, seizoen-gebondenheid, uit de volle grond, goed voor mens en natuur. Hoe kan deze spiraal positief effect teweegbrengen op grote schaal binnen de samenleving? Dat we anders met onze natuur en derhalve met ons eten om moeten gaan, wordt steeds duidelijker en vooral urgenter. Hier een casus van het waddengebied met voorbeelden hoe duurzaam leisure en de voedselketen met elkaar verweven zijn en de zoektocht om dit verder door te ontwikkelen in de (post) corona tijd. De inspiratie hiervoor is afkomstig uit het programma ‘Waddengastronomie versterkt Werelderfgoedbeleving’, een samenwerking van Visit-Wadden, de Waddengroep en NHLStenden hogeschool.

De Covid-19 pandemie leerde ons dat het daadwerkelijk mogelijk is om in een paar weken tijd een voor de Aarde destructief productiesysteem stop te zetten (Latour, 2020). Wat volgde was een retoriek, ook in Vrijetijdstudies (zie bijvoorbeeld Van der Duim, 2020). Een blik op de recente uitstoot van broeikasgassen ziet de hoop hierop vervliegen (UNEP, 2021). In dit essay gaan we in op één oorzaak van deze mislukking: innovatie. Aan de hand van een casus over KLM – wederom met miljarden Euro’s overeind gehouden door de Nederlandse staat en blootgesteld aan een omvangrijk pakket Europese klimaatmaatregelen die tickets duurder gaan maken (Benjamin, 2021) - betogen we een ‘reset’ van de huidige dominante interpretatie van innovatie naar een eerdere betekenis van de term. Alleen zo kunnen gevestigde ordes die hun lot verbonden hebben aan het huidige economische productiesysteem effectief ontmanteld worden.

Niet lang nadat de COVID-19 pandemie vorig jaar was uitgebroken en het toerisme ineens verdwenen leek te zijn uit ons stedelijke straatbeeld, werd er al snel gezegd dat dit een kans was om het toerisme op een meer duurzame manier op te bouwen. Door binnen het toerisme meer rekening te houden met en beter te integreren met de wensen van de lokale omgeving, zouden mogelijk problemen met overtoerisme kunnen worden verminderd. Bovendien zou dit ervoor kunnen zorgen dat toerisme meer adaptief wordt. Door sterker te integreren met lokale behoeften zou beter weerstand kunnen worden geboden aan plotseling ondertoerisme, wat zeker in steden die sterk afhankelijk zijn van toerisme (bijvoorbeeld Barcelona) een grote impact heeft gehad (Milano & Koens, 2021).

Interview met Joost Melis, programmamanager Midpoint Brabant Smart Leisure, en Lian Duif, projectmanager Van Gogh Homeland Experience.