Geplaatst op: 25-11-2024
Auteur: Ton Vermeulen
NRIT
Publicatie: R&T 2024-5

Hoe kan toerisme lokale gemeenschappen versterken?

40 acties voor meer rechtvaardig toerisme op bestemmingen

Hoe kan toerisme lokale gemeenschappen versterken?

De negatieve gevolgen van toerisme op lokale gemeenschappen zagen we de afgelopen zomer veelvuldig in het nieuws. Bewoners en werknemers in toerisme kwamen in verzet omdat zij moeite hebben met het vinden van betaalbare woningen of de eindjes maar lastig aan elkaar kunnen knopen. Natuurlijk is dat niet overal het geval, en is er zeker sprake van een zomerse mediahype, maar dit negatieve narratief over toerisme is wel degelijk een belangrijk signaal dat we sectorbreed de relatie tussen lokale gemeenschappen en toerisme serieus moeten nemen.

Het rapport ‘Creating equitable destinations: How to manage and distribute tourism’s value to better serve communities’ geeft handvatten en tools om een meer rechtvaardig toerisme vorm te geven. Het rapport is tot stand gekomen in een internationale samenwerking tussen Travel Foundation, Centre of Expertise in Leisure, Tourism and Hospitality (CELTH), het European Tourism Futures Institute (ETFI), Breda University of Applied Sciences, HZ University of Applied Sciences, Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en Destination Think. Eind oktober was de presentatie met een online webinar.

Sociale licentie van toerisme staat op het spel

Ben Lynam van de Travel Foundation ziet de mediahype in perspectief: "Een groot deel van de berichtgeving concentreerde zich op Spanje en de Balearen maar we weten allemaal dat het in veel meer bestemmingen speelt. Natuurlijk kun je het een mediahype vinden, maar het onderliggende probleem verdwijnt niet zomaar.” Met het rapport wil de Travel Foundation aan bestemmingen in het algemeen en aan DMO’s en beleidsmakers in het bijzonder tools aanreiken om te werken aan een meer rechtvaardig toerisme. En dat is niet zonder reden. "DMO’s lopen het risico overrompeld te worden door protesten. Ze vragen ons wat ze moeten doen om de voor- en nadelen van toerisme voor hun gemeenschap beter te verdelen.” Het rapport gaat volgens Lynam over eerlijke bestemmingen en de sociale licentie van de sector om te opereren. "Het is belangrijk te beseffen dat toerisme van invloed is op het leven van inwoners die niets met toerisme te maken hebben. Daarvoor is inzicht in de lasten en lusten en waar die terecht komen essentieel.”

Aanleiding

Aanleiding voor het rapport was het brede besef dat toerisme vaak alleen een handvol spelers in de bestemming ten goede komt, het tegelijkertijd gebruikmaakt van publieke of gedeelde middelen, en een last legt op de bredere gemeenschap. Die onrechtvaardigheid kan ertoe leiden dat de behoeften van inwoners rechtstreeks in competitie komen met die van bezoekers. Als sector moeten we volgens de onderzoekers de volgende stap zetten naar een beter begrip van de manier waarop waarde wordt gecreëerd en verdeeld binnen bestemmingsgemeenschappen, met bijzondere aandacht voor de waardeverdeling voor ondervertegenwoordigde en gemarginaliseerde groepen.

Spreiden van bezoekers maakt toerisme niet eerlijker

Het simpelweg verspreiden van toerisme en het aantrekken van bezoekers met een hoger bestedingspatroon zal in de optiek van de auteurs van het rapport niet automatisch leiden tot een meer rechtvaardig toerisme. Lynam: "Het gaat niet alleen om netto positief te zijn of om het maximaliseren van de positieve kanten en het minimaliseren van de negatieve kanten. Het is tijd om kritisch te onderzoeken waar de voordelen van toerisme terechtkomen.” Lynam gaat nog verder in zijn opdracht voor bestemmingen: "Overweeg hoe toerisme waarde kan toevoegen om de bredere doelen en ambities van uw gemeenschap te ondersteunen en probeer deze bredere gemeenschapswaarde aan te tonen.” Daarvoor is een sterker bestemmingsgovernance noodzakelijk: "We moeten met een participatieve benadering begrijpen wat de behoeften van de gemeenschap zijn, hoe ze binnen de gemeenschap verschillen en hoe toerisme dit kan ondersteunen. Niet alleen in economisch opzicht maar ook sociaal, ruimtelijk en cultureel.” Voor Lynam is eerlijkheid wel het kernwoord waardoor bestemmingen zich moeten laten leiden: "Vooral voor inwoners die niet direct betrokken zijn bij het toerisme en er dus niet direct economisch voordeel uit halen, maar zich toch belast voelen.”

Het streven van de sector moet gericht zijn op een rechtvaardige bestemming waar belangen op basis van gelijkwaardigheid worden afgewogen. Een rechtvaardige bestemming is een bestemming die rekening houdt met de belangen, eigendom en veiligheid van alle inwoners en bezoekers. Gelijkwaardigheid houdt in dat zowel voordelen als nadelen eerlijk worden verdeeld. Toerismeontwikkeling kan bijvoorbeeld leiden tot nadelige gevolgen zoals milieuschade, hogere kosten van levensonderhoud of de verplaatsing van de lokale bevolking. Deze vaak verborgen kosten worden niet meegenomen bij de beoordeling van de economische waarde van toeristische plannen. Maar een gelijkwaardig toeristensysteem omvat meer dan de eerlijke verdeling van economische voordelen; het houdt ook rekening met sociale, culturele, ruimtelijke en ecologische impact van toerisme op bestemmingen. Ook manifesteren veel gevolgen van toerisme zich lokaal, maar hebben wereldwijde implicaties, zoals broeikasgasemissies die bijdragen aan klimaatverandering en luchtvervuiling. Op hun beurt kunnen deze mondiale gevolgen weer leiden tot lokale gevolgen in de vorm van bijvoorbeeld overstromingen en voedseltekorten.

Nieuwe laag aan discussie toegevoegd

Ook NBTC heeft het rapport van harte ondersteund en meegewerkt. Thijs de Groot vertelde aan het internationaal publiek waar Nederland staat: "Voor Nederland was 2018 een belangrijk jaar met een nieuwe strategie waarin de bewoner echt centraler kwam te staan. We hadden de ambitie dat iedere Nederlander zou profiteren van het toerisme. Daarmee werd toerisme geen einddoel maar een middel om duurzame en bloeiende gemeenschappen te creëren.” Hoe je dat aanpakt was ook voor Nederland nog onontgonnen terrein. "Het rapport met de focus op meer rechtvaardig toerisme maakt het voor ons mogelijk hierover nauwkeuriger het gesprek te voeren. Het voegt een nieuwe laag toe aan dit hele onderwerp die we nog niet hadden. Naast het creëren van momentum, vergroot het ook de urgentie rond dit onderwerp. Er kan nu echt wat gebeuren omdat we heel tastbare methoden en mechanismen kunnen gebruiken.”

Schade door reizen steeds beter in beeld

Een van de grootste problemen is dat op bestemmingen veel inkomsten weglekken naar elders. Rodney Payne, CEO van Destination Think: "Doorgaans lekt 50 tot 80 procent van de toeristische uitgaven weg van de bestemming. Dat betekent dat toerisme lokaal weinig of geen financieel voordeel oplevert.” Payne ziet daarnaast nog een ander nadelig effect van toerisme: "Hoewel de economische voordelen van het toerisme zijn toegenomen, komt de schade die reizen met zich meebrengt de laatste jaren steeds scherper in beeld. We zullen steeds meer berichten zien over transportemissies, culturele erosie, economische weglekeffecten, ecosystemen die beschadigd raken, afnemende beschikbaarheid van woningen, tekorten aan arbeidskrachten en andere effecten van ongelijkheid. Het is als het ware een festival van crises en we hebben dringend oplossingen nodig.” Payne is evenwel niet somber gestemd: "Initiatieven zoals dit rapport maken deel uit van het momentum dat we nodig hebben, en het is nog maar het begin. De oplossingen zijn er, we moeten alleen opschalen. Dan kan onze industrie overleven en bloeien in de toekomst door deel uit te maken van de oplossing.”

Vijf soorten van gelijkwaardig toerisme geïdentificeerd

Het onderzoek identificeert vijf verschillende (maar onderling verbonden) soorten rechtvaardigheid:

  1. Economische rechtvaardigheid: Dit gaat over het waarborgen van toegang tot economische kansen, het bevorderen van een eerlijkere vertegenwoordiging van de lokale bevolking in de toeristische sector en het stimuleren van lokaal eigendom van bedrijven binnen de toeleveringsketen.
  2. Ecologische rechtvaardigheid: Dit heeft betrekking op de eerlijke verdeling en het behoud van natuurlijke hulpbronnen en voorzieningen, waarbij wordt gewaarborgd dat geen enkele groep onevenredig wordt belast met de lasten van toerisme.
  3. Ruimtelijke rechtvaardigheid: Dit gaat over de manier waarop openbare ruimte en voorzieningen worden gebruikt, ontwikkeld en verdeeld in relatie tot toerisme. Het gaat om eerlijke infrastructuurontwikkeling, adequate voorzieningen en toegang tot openbare ruimte voor iedereen.
  4. Culturele rechtvaardigheid: Dit verwijst naar de eerlijke vertegenwoordiging en erkenning van alle gemeenschappen en hun waarden in de ontwikkeling van toeristisch beleid, producten en communicatie.
  5. Rechtvaardigheid in toeristische ervaringen: Dit gaat over het mogelijk maken van lokale deelname aan toeristische ervaringen, met name voor mensen die anders geen toegang zouden hebben tot deze mogelijkheden.

Mechanismen voor eerlijker toerisme in de praktijk

De onderzoekers zijn niet over één nacht ijs gegaan en hebben 25 cases over de hele wereld bestudeerd en daaruit 40 mechanismes gehaald die kunnen bijdragen aan rechtvaardiger toerisme. Onderzoeker Bernadett Papp: "In het rapport kunt u lezen hoe deze mechanismen in de praktijk worden gebruikt, wat de succesfactoren en uitdagingen zijn bij de implementatie ervan en hoe de impact ervan kan worden gemeten.”

Mechanismen voor rechtvaardigheid

Het rapport presenteert verschillende mechanismen die kunnen bijdragen aan het bevorderen van rechtvaardigheid in de toeristische sector. Deze omvatten onder andere:

  • Omzetdelings- en financieringsmodellen.
  • Marktcontrolemechanismen zoals licenties of ethische toeleveringsketens.
  • Bedrijfsincubatie en trainingsprogramma’s.
  • Regulerende instrumenten zoals toegangsregels en bestemmingsplannen.
  • Gemeenschapsgerichte modellen voor
    hulpbronnenbeheer.
  • Marktgebaseerde mechanismen zoals productontwikkeling die lokale cultuur en milieubescherming integreert, prijsmodellen of sociaal toerisme initiatieven.
  • Charitatieve acties en voorlichting.

Het rapport staat boordevol concrete tips voor een rechtvaardiger toerisme. Zo moeten lokale ondernemers en startups meer kansen krijgen om de toeristische sector met hun producten en diensten te betreden. Ook lokale werknemers moeten in de gelegenheid worden gesteld opleidingen te volgen om vervolgens in aanmerking te komen voor betere banen. Groot probleem in veel landen is de slechte belastinginning en weinig transparantie over de besteding daarvan waardoor er te weinig geld is voor het onderhoud van erfgoed en publieke voorzieningen. Ook moeten economische weglekeffecten worden berekend, erkend en bestreden. Daarnaast moet toerisme een eerlijke bijdrage leveren aan een gezondere leefomgeving en buurtverbeteringsprojecten ondersteunen. Ook voor de bewoners moeten toeristische voorzieningen zoals infrastructuur, erfgoed en recreatievoorzieningen beschikbaar zijn. De toeristische sector kan een belangrijke rol spelen bij het behoud van erfgoed en lokale cultuur, bewonerstrots en het versterken van de culturele identiteit en gevoel van gemeenschap. Daarnaast kan toerisme een krachtig middel zijn om de stem te geven aan ondervertegenwoordigde groepen en zo bij te dragen aan een meer diverse culturele ervaring. Het verkleinen van de kloof tussen lokale bevolking en bezoekers, kan leiden tot meer openheid, wederzijds respect en acceptatie.

Tips voor DMO’s en NTO’s

Het rapport doet een aantal belangrijke aanbevelingen aan DMO’s (Destination Management Organisations) en NTO’s (National Tourism Organisations):

  • Investeer in een beter begrip van de manier waarop waarde wordt gecreëerd en verdeeld binnen de toeristische sector.
  • Ontwikkel een gemeenschappelijke taal om over gelijkheid en rechtvaardigheid te praten.
  • Onderneem actie om een eerlijker toeristisch model te creëren.
  • Bouw een sterke band op met lokale gemeenschappen.
  • Meet de impact van toerisme op de lokale gemeenschap.

Belangrijke rol voor DMO’s

Voor DMO’s is een belangrijke rol weggelegd in het meer gelijkwaardig maken van toerisme. Daarin effectief zijn, vereist bestemmingsmanagement met een governancemodel dat de nadruk legt op kwesties als verantwoordelijkheid, communicatie, participatie, transparantie, kennisdeling, gelijkheid en efficiëntie. Dit betekent het tot stand brengen van een open en participatief model dat samenwerking tussen alle belanghebbenden stimuleert en inwoners en de lokale gemeenschap betrekt bij besluitvormingsprocessen voor toerismebeleid, via een echt publiek-privaat-partnerschap: Papp ziet dat DMO’s hun focus verschuiven van marketing naar management en heeft concrete ideeën voor de invulling daarvan: "We vinden het cruciaal om verder te kijken dan bespiegelingen over bestemmingsmanagement in het algemeen en kritisch de diverse managementbenaderingen te bezien die we adopteren. We pleiten voor een op gelijkheid gebaseerde managementbenadering. Dat begint met het identificeren van de bredere maatschappelijke doelen en ongelijkheden die hoog op de agenda van de bestemming staan. Vervolgens kijken we waarop toerisme kan bijdragen aan deze doelen. Dan kunnen we de juiste mechanismen, afhankelijk van de lokale context indentificeren.”

Aan de slag met Equity Driven Management aanpak

Bestemmingsmanagers kunnen de in het rapport gepresenteerde EMD-aanpak (Equity Driven Management) volgen. Die stoelt op twee kernvragen: ‘wat zijn de behoeften/prioriteiten van lokale gemeenschappen? en ’wie geniet er van de voordelen van toerisme?’. Een managementbenadering gericht op gelijkwaardigheid begint met een grondig begrip van de diverse behoeften van lokale gemeenschappen, gevolgd door een kritische beoordeling van de huidige verdeling van voordelen als gevolg van toerisme, en streeft naar een rechtvaardige en eerlijke ontwikkeling van bestemmingen. Dat vereist ook nieuwe indicatoren om rechtvaardig toerisme te kunnen meten. Papp: "We moeten beter begrijpen waarom inwoners toerisme willen, en tegen welke prijs. We hebben nieuwe KPI’s nodig om de waardeverdeling te kunnen meten.” De onderzoekers nemen alvast een voorschot op nieuwe indicatoren.Zo kun je bekijken hoeveel sociaal-toeristische initiatieven er zijn en hoeveel bedrijven/ondernemers en verschillende sociale groepen eraan deelnemen.

Trefwoorden: toerisme, onderzoek, Celth, rechtvaardig toerisme, bewoners, gemeenschappen

CELTH
 





   

   

   
   
   

   

||| Nieuws |||

06/12/24
Exclusief voor leden
Jongerenparlement Zeeland presenteert aanbevelingen die van invloed zijn op de toeristische sector
Het Jongerenparlement van Zeeland heeft een reeks aanbevelingen gepresenteerd die aanzienlijke veranderingen kunnen brengen in de toeristische sector van de regio. De jongeren benadrukken vooral de noodzaak van verbeteringen op het gebied van vervoer en wonen.
04/12/24
Nieuwe natuur bij Schokeiland
Er komt nieuwe natuur in Flevoland bij Schokeiland. Dat is relevant voor de toeristische sector. Schokeiland is één van de dertien Nederlandse Unesco Werelderfgoederen.
04/12/24
Landelijke Raad voor Recreatie en Toerisme zoekt voorzitter
De nieuwe Landelijke Raad voor Recreatie en Toerisme (LRRT) zoekt een onafhankelijk voorzitter. Deze mag het stokje overnemen van kwartiermaker Rob van Gijzel. De Raad is op zoek naar een voorzitter met publiek-privaat bestuurlijke statuur die tegelijkertijd overtuigend en verbindend is.
03/12/24
Exclusief voor leden
Hotel en ontmoetingsplaats voor design Kazerne krijgt twee nieuwe eigenaren
Hotel, horeca en ontmoetingsplaats voor design Kazerne BV in Eindhoven is officieel overgenomen door Bram Bijnen en Dick Spierenburg. Samen brengen zij een frisse visie en jarenlange ervaring mee om deze unieke plek verder te ontwikkelen als dé ontmoetingsplek, melden de oprichters.
03/12/24
Exclusief voor leden
235.000 toeristische banen in Vlaanderen
In 2023 was de toeristische sector in het Vlaamse Gewest goed voor 235.481 arbeidsplaatsen. Dat komt...
03/12/24
Exclusief voor leden
Cathay Pacific naar Brussel en München
Vanaf de zomer 2025 breidt airline Cathay Pacific haar netwerk uit met rechtstreekse vluchten tussen Hongkong-München en Hongkong-Brussel. Voor het eerst voegt de luchtvaartmaatschappij München toe aan haar portfolio, terwijl ook de route vanuit Brussel weer wordt hervat.
03/12/24
Bluebird-index wijst Frankrijk aan voor beste sneeuwomstandigheden
Hoewel de grote meerderheid van de sneeuwliefhebbers (60%) de ervaring van een wintersportvakantie onvervangbaar vindt, onafhankelijk van hoeveel sneeuw er zou vallen, wacht (33%) op een duidelijke sneeuwgarantie alvorens een vakantie te boeken, volgens cijfers van reisorganisatie Sunweb.
02/12/24
Weer vluchten van Brussels Airport naar Bangkok.
Op zondag 1 december is de eerste passagiersvlucht van Thai Airways International vertrokken vanop Brussels Airport naar Bangkok. Na een onderbreking door de Covid-pandemie biedt de luchtvaartmaatschappij opnieuw dagelijkse rechtstreekse vluchten aan richting de Thaise hoofdstad.

||| Agenda |||

08/01/25 t/m 09-01-25
08/01/25 t/m 09-01-25: Travel Trade Days
Va­kan­tie­beurs is het grootste rei­seve­ne­ment van het jaar, al meer dan 50 jaar bekend in ...
12/02/25 t/m 13-02-25
12/02/25 t/m 13-02-25: Recreatie Next Level: dé next step naar inspiratie & kennis voor de recreatieprofessional
Recreatie Next Level is dé next step naar inspiratie en kennis voor de (toekomstige) rec...
20/03/25
20/03/25 t/m 20-03-25: Trendcongres Toerisme 2024: Toerisme in Transformatie: Business as Unusual
Op donderdag 20 maart 2025 organiseert NRIT in samenwerking met de opleidingen Tourism Management we...