Geplaatst op: 05-01-2022
Auteur: Ton Vermeulen
NRIT
Publicatie: R&T 2021-6

Eerste datahub voor Nederlandse vrijetijdseconomie

Pilot voor de Landelijke Data Alliantie

Eerste datahub voor Nederlandse vrijetijdseconomie
Guido Wapstra: “In 2022 gaan we vanuit MarketingOost workshops organiseren in de regio’s en intern voor de medewerkers”
Marieke Politiek: “Want is dit wel de wens van de eindgebruikers?”

MarketingOost heeft begin december de eerste datahub van de Nederlandse vrijetijdseconomie gelanceerd. Dit platform biedt ondernemers, overheden en kennisinstituten de mogelijkheid alle beschikbare relevante data en informatie op het gebied van toerisme en recreatie met elkaar te delen. Het project is mogelijk gemaakt met steun van de Landelijke Data Alliantie en dient als lichtend voorbeeld voor andere provincies en DMO’s. Het mooie van het hub-concept is dat deze relatief eenvoudig kunnen worden gekloond en gekoppeld aan andere hubs.

Dat de pilot in Overijssel plaatsvond, is geen toeval. MarketingOost zet sterk in op smart data. Daarmee proberen ze op basis van inzichten uit feiten en cijfers gerichte keuzes te maken voor gebieds- en aanbodontwikkeling en regiobranding.

Medefinanciering door Landelijke Data Alliantie

Het project is mede gefinancierd met het zogenaamde amendementsgeld waarmee door de Tweede Kamer geld is vrijgemaakt voor innovatieve dataprojecten in de vrijetijdssector: "Vanuit de Landelijke Data Alliantie (LDA) initiëren, stimuleren en faciliteren we daarom ook dergelijke pilots”, vertelt Marieke Politiek van de LDA. "Voor ons is het een mooie pilot om te ervaren hoe je verschillende soorten data op één plek kunt delen en combineren.”

Guido Wapstra is als junior adviseur kennis en onderzoek van MarketingOost intensief betrokken bij de realisatie van de datahub. Hij heeft daarbij samengewerkt met Esri Nederland, marktleider op het gebied van geografische informatiesystemen. Wapstra schetst de aanleiding voor de bouw van een datahub: "In Overijssel is veel informatie beschikbaar over de vrijetijdssector. De grote vraag was steeds: wie heeft wat en waar wordt het opgeslagen? Dat werd bij ons in wat excellijstjes bijgehouden maar dat is niet ideaal. Niet voor jezelf maar zeker niet voor kennisdeling.”

En dus ging MarketingOost op zoek naar een virtuele plek waar de data die ze verzamelen samenkomt. Dat begon heel basic met de keuze tussen een datahub, een datalake of een datawarehouse. Wapstra legt de verschillen uit: "Een datalake is een grote vergaarbak met ruwe data, deze is vaak ongestructureerd, wordt specifiek gebruikt door data-professionals en is gericht op deep-learning en artificial intelligence, een datawarehouse is gestructureerd voor analytics, wordt gebruikt door mensen als een self-service en is gericht op het maken van beslissingen (gegevens kunnen in een datawarehouse niet worden ingevoerd of aangepast door gebruikers zelf), òf een datahub die als groot voordeel heeft dat die kan worden gekoppeld aan andere hubs. De focus bij een datahub ligt op het bewaken van de integriteit van de data en het delen van data en applicaties.”

Wat voegt een geografische kaartlaag toe?

De pilot is voor de LDA belangrijk omdat er de komende periode veel data beschikbaar komt vanuit nieuwe onderzoeken naar vakantiegedrag, inkomend toerisme en dagbezoek. "Wij zijn ook zoekende hoe we die data het beste kunnen delen”, vertelt Politiek. "We willen heel graag weten wat de toegevoegde waarde is van het presenteren van data op een geografische kaartlaag. Wat brengt je dat meer dan data delen via rapporten, word-documenten, excelsheets of dashboards?”

Belangrijkste doel van de Overijsselse hub is dat data over de vrijetijdseconomie in de provincie makkelijker bereikbaar wordt. Achterliggend doel is dat de vrijetijdseconomie meer datagedreven moet gaan werken. "Er worden vaak keuzes op onderbuikgevoel gemaakt”, vertelt Wapstra. "Het is mooi om die keuzes te kunnen onderbouwen met data. Maar dan moet je wel weten waar die te vinden is. Als die allemaal op 1 plek te vinden is, hebben we een geweldige tool in handen om keuzes te maken en meer datagedreven te gaan werken.” Uiteindelijk leidt dat volgens Wapstra tot meer inzichten in de vrijetijdseconomie en kansen voor de ontwikkeling van Overijssel op vrijetijdsgebied. "De datahub moet echt het startpunt worden voor elk plan en project.”

Het project is mede gefinancierd met amendementsgeld waarvoor door de Tweede Kamer geld is vrijgemaakt voor innovatieve dataprojecten in de vrijetijdssector

Voor Politiek van de Landelijke Data Alliantie is de grote uitdaging hoe je uit die enorme bak met data de inzichten haalt die beleidsmakers gaat helpen: "Het is mooi dat je die data verzamelt en toegankelijk maakt maar het gaat er met name om wat je er vervolgens mee gaat doen.” De datahub is daarom voor Politiek nadrukkelijk een eerste stap maar ze vindt de output die er nu ligt veelbelovend. "Maar dat lost niet per se het vraagstuk op hoe je daar als beleidsmaker specifieke vraagstukken op loslaat. Daar is echt nog werk te verzetten. Uiteindelijk zit de devil in the detail”, prikkelt Politiek. "Want is dit wel de wens van de eindgebruikers? En geeft het de antwoorden op de vragen die zij hebben?”

Datahub Overijssel: Regiomonitor overnachtingen

Datahub Overijssel: Regiomonitor overnachtingen

Datagedreven werken

De datahub valt in de gemeente Steenwijkerland, vooral bekend van Giethoorn, in ieder geval in vruchtbare aarde. Projectleider Jan Brink: "Datagedreven werken is een van de ambities van de gemeente Steenwijkerland die staat voor open data en open standaarden.” Die datagedreven aanpak kwam heel goed samen in het programma ‘Duurzaam Beleefbaar Toerisme’ met als directe aanleiding de drukte door toerisme in en rond Giethoorn. "Die drukte zorgde er op sommige momenten voor dat de leefbaarheid niet meer acceptabel was.” De afgelopen twee jaar hebben ze hard gewerkt aan het realiseren van een digital twin van het dorp Giethoorn. Brink legt uit: "Met een digital twin probeer je de echte wereld zoals jij en ik die zien te vatten in een digitale werkelijkheid om vandaaruit aanknopingspunten te krijgen om de situatie te verbeteren.”

In eerste instantie is de Overijsselse hub gevuld met data die afkomstig is van projecten van MarketingOost. "Onze dataverzameling is altijd gekoppeld aan een vraagstuk. Op dit moment zitten er twee grote projecten van ons in”, vertelt Wapstra. "De Kansenkaart en de Regiomonitor. In de Regiomonitor zitten gasten, overnachtingen, bestedingen en werkgelegenheid van de diverse deelregio’s van Overijssel. De Kansenkaart is een verzameling van allerlei geografische informatie over de vrijetijdseconomie in Overijssel. Dan kun je denken over toeristisch dagrecreatief of verblijfsrecreatief aanbod maar ook kaartlagen met Rijksmonumenten, landgoederen, centrumgebieden, toeristische overstappunten en nog veel meer. Daarmee kun je inzichtelijk maken wat waar wel is, waar niet is en waar de kansen liggen.”

Kansenkaart om nieuwe toeristische producten te ontwikkelen

Wapstra legt uit hoe je die Kansenkaart kunt inzetten: "Een recreatief bedrijf kan bijvoorbeeld samen met de gebiedsmanager van MarketingOost een route maken langs een concentratie van bezienswaardigheden in je regio. Die kun je koppelen aan de leefstijlen van de toeristen die in het gebied verblijven. Zo voorkom je kostbare fouten door een route te ontwikkelen voor een doelgroep die niet in het gebied aanwezig is.” Op die manier kun je inzetten op kansrijk aanbod. Een concreet voorbeeld heeft hij ook: "Als je veel toeristen hebt bij dag- en verblijfsrecreatie in een regio met veel monumenten, die erg geïnteresseerd zijn in cultuur, natuur en landschap én die graag alles willen weten over het gebied waar ze vakantievieren (de leefstijl inzichtzoekers) dan biedt dat kansen voor bijvoorbeeld een route langs mooie Rijksmonumenten.”

Datahub Overijssel: Kansenkaart dagrecreatie

Datahub Overijssel: Kansenkaart dagrecreatie

De datahub is ook een community van gebruikers en dat levert bijzondere kansen op. Wapstra: "Gebruikers kunnen een account aanmaken en worden ingedeeld in groepen, bijvoorbeeld ondernemers, overheid of andere stakeholders. Zij kunnen dan onderling ook data via de hub uitwisselen en downloaden. Die data blijft binnen de eigen groep. Zo kan bedrijf X overnachtingsdata delen met hun eigen groep maar niet met alle gebruikers van de datahub.” De algemeen toegankelijke data is uitsluitend data die MarketingOost beschikbaar stelt om op dat niveau data-overload te voorkomen.

Schaalbaar concept

Een van de vereisten aan de pilot was dat het concept schaalbaar moest zijn. "Het systeem van een datahub past daar perfect bij”, stelt Wapstra. "We kunnen de Overijsselse hub klonen voor een andere regio of entiteit. Bovendien kunnen we onze datahub eenvoudig linken met andere hubs.” Ook onderstreept Politiek het belang van schaalbaarheid: "Het belang van zo’n regionale pilot is om op kleine schaal te testen wat er wel of juist niet werkt”, stelt Politiek. "Dat betekende wel wat extra’s voor die pilot. Waar hun insteek in eerste instantie zich beperkte tot data verzamelen, neerzetten en klaar, komt er nu heel wat extra bij kijken. Zo moeten ze learnings delen en de schaalbaarheid bepalen.”

MarketingOost heeft in dit traject, waar ze echt pionier was, veel geleerd. "Zo moet je expliciete toestemming voor het delen van data van tevoren goed inrichten.” Grote uitdaging bij veel projecten is de continuïteit na de pilotfase. Wapstra is daar niet bevreesd voor: "We houden de data actueel door actief koppelingen te maken met primaire databronnen. Zodat automatisch updates worden doorgevoerd. Dat bespaart veel tijd en werk. Je kunt WFS-koppelingen maken (koppelen van kaartlagen op andere servers) met andere leveranciers of met een API werken (koppelen naar een andere site). Daarnaast maken we tijd vrij om kaartlagen actief te actualiseren.”

Ook het instrueren van gebruikers is een belangrijk leerpunt. Wie nog nooit heeft gewerkt met een GIS-applicatie kan worden afgeschrikt want enige voorkennis is wel vereist. "Voor onervaren gebruikers hebben we een handleiding en een instructiefilmpje op de datahub geplaatst”, vertelt Wapstra geruststellend. "GIS is niet heel ingewikkeld, maar je moet het even weten. In 2022 gaan we vanuit MarketingOost workshops organiseren in de regio’s en intern voor de medewerkers. Natuurlijk kan iedereen ook altijd contact opnemen voor vragen.”

Politiek realiseert zich dat de Overijsselse datahub nog lang niet af is: "Maar het is goed dat ze er nu al mee naar buiten komen want ik vind het interessant om het gebruik te monitoren. Ik ben heel benieuwd naar de impact die de datahub bij de gebruikers heeft.”

Beleidskeuzes faciliteren

Het halsoverkop overal ten lande datahubs oprichten kan niet direct op sympathie van Politiek rekenen: "We doen dit om datagedreven beleidskeuzes te faciliteren. Dan is het goed dat partijen van onderaf dit soort dingen doen maar is het wel belangrijk dat wij er met die brede blik naar blijven kijken. En dus moeten we niet vergeten te starten bij de vraagstukken die we hebben. Er wordt al heel snel gedacht aan een tool, onderzoek of dashboard. Als we dat neerzetten dan zijn de problemen opgelost. Maar dan moet je nog steeds de juiste vragen daaraan weten te stellen. Als je tool niet gevoed wordt vanuit beleidsvragen heeft het geen gezonde voedingsbodem. Dan eindigt het in het zoveelste dashboard dat niet zo werkt zoals je hoopt en je allemaal losse stukjes informatie geeft.”

Datahub Overijssel: Kansenkaart leefstijlen

Datahub Overijssel: Kansenkaart leefstijlen

Voorspelmodel voor drukte

Dat laat onverlet dat Overijssel nog volop uitbreidingsmogelijkheden ziet voor de eigen datahub. Wapstra: "We zijn nu bezig met een dashboard voor het gebruik en de waardering van de routenetwerken in Overijssel en we kijken of we een voorspelmodel voor de drukte in de datahub kunnen integreren.” Met dat laatste zijn ze in Giethoorn al heel ver. Maar ook daar was het verzamelen van primaire data de eerste belangrijke stap. Brink: "Bij de start van het programma ‘Duurzaam Beleefbaar Toerisme’ hebben we in het meest smalle stuk van het dorp voetgangers en fietsers 24/7 geautomatiseerd geteld. Op basis van deze en historische gegevens hebben we gekeken of we niet alleen de huidige situatie konden meten maar ook of we daar voor de komende 7 dagen een voorspelling konden doen. Daarop hebben we scenario’s ontwikkeld waarin stond wat voor maatregelen we moesten nemen bij een bepaalde hoeveelheid bezoekers. Het gaat dan om maatregelen als het inzetten van toezichthouders, eenrichtingsverkeer, toegangsdosering en dranghekken. De dataverzameling hebben we in 2021 uitgebreid met parkeerinformatie, tellingen van bootjes in de dorpsgracht en fietstellingen in een wat bredere kring om het dorp.” Uiteindelijk doel voor Steenwijkerland is om te snappen hoe een bezoeker aan het dorp zich gedraagt. "Op basis van de informatie uit de digitale tweeling hebben we ook echt andere besluiten kunnen nemen dan voorheen die veel meer aansluiten bij de praktijk.”

Mooi is dat de data die de gemeente Steenwijkerland verzamelt via de datahub beschikbaar kan worden gesteld. "Dat vinden we veel mooier dan een dashboard met voorgekookte informatie”, vertelt Brink. "Daarmee willen we bereiken dat we met z’n allen meer inzicht krijgen in het gedrag van bezoekers.”

Naar de Datahub: https://datahub-marketingoost.hub.arcgis.com

Trefwoorden: onderzoek, LDA, DMO's, bezoekers, dagrecreatie, verblijfsrecreatie, drukte, bezoekersstromen

CELTH
 





||| Nieuws |||

27/03/24
Uitbreiding KLM-busdienst
Vanaf 31 maart wordt de KLM-busdienst Nijmegen – Arnhem - Schiphol uitgebreid met één extra dienst naar dagelijks twee omlopen.
27/03/24
My First Smartphone Festival krijgt waarschijnlijk vervolg
De eerste editie van My First Smartphone Festival bij Beeld & Geluid heeft afgelopen weekend ruim 2200 bezoekers getrokken. Verspreid over vier dagen, van donderdag tot en met zondag, leerden kinderen, hun ouders en docenten over hoe om te gaan met je allereerste telefoon.
27/03/24
Exclusief voor leden
Drie Van Goghs lang te zien in Rijksmuseum Amsterdam
Het Rijksmuseum krijgt drie extra troeven in handen, drie Van Goghs. Het museum is vaak een onderdeel voor de vele toeristen die naar Nederland komen. Zij willen vast ook graag die langdurige bruiklenen zien.
26/03/24
Booking.com stopt duurzaam reisprogramma na gesprek met ACM
Reiswebsite Booking.com heeft na gesprekken met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) besloten het zogenoemde Travel Sustainable (voorheen: Duurzaam Reizen) programma offline te halen per 25 maart.
26/03/24
Reiziger wil directe vlucht
Luchtvaartreizigers hechten aan een rechtstreekse verbinding naar de eindbestemming. Het overgrote deel van alle vliegreizen kent dan ook geen overstap tijdens de reis. Bij vliegreizen van meer dan 6 uur biedt een overstap vaker een aantrekkelijk alternatief.
26/03/24
Zo krijgt het thema duurzaamheid voet aan de grond in de reisbranche
Steeds meer mensen raken overtuigd van het nut en de noodzaak van duurzaam leven. Met duurzaam wordt een leefstijl bedoeld die een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk achterlaat. In andere woorden: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de natuur zo min mogelijk te lijden heeft onder het gedrag van de mens?
25/03/24
Is het de moeite waard om te investeren in betrouwbare service voertuigen voor uw resort/park?
Als het gaat om het runnen van een resort of park, kan het belang van betrouwbaar transport niet genoeg benadrukt worden. Of het nu gaat om het vervoer van gasten over uitgestrekte gebieden of om de mobiliteit van het personeel voor verschillende taken, duurzame en goed onderhouden service voertuigen zijn essentieel voor een soepel verloop van uw faciliteit. Maar is het verstandig om te investeren in duurzame servicevoertuigen en hoe vaak moeten ze worden onderhouden?
25/03/24
Exclusief voor leden
Hotel Noordsee sluit zich aan bij Fletcher
Hotelketen ziet een wens in vervulling gaan met een hotel op Waddeneiland Ameland. Per 1 april zal bij Hotel Noordsee de vlag van Fletcher Hotels in top gaan.

||| Agenda |||

18/04/24
18/04/24 t/m 18-04-24: TRENDCONGRES 2024
Op donderdag 18 april 2024 organiseert NRIT samen met de opleidingen Tourism Management van de Neder...
14/05/24
14/05/24 t/m 14-05-24: Bekendmaking ‘Top 10 Meest Innovatieve Vakantieparken van de Benelux’
Op dinsdag 14 mei organiseert Pleisureworld bij Yala in Emmeloord de bekendmaking van de ‘Top 10 M...
05/06/24 t/m 07-06-24
05/06/24 t/m 07-06-24: THE INC Conference
Van 5 tot en met 7 juni 2024 is de Hotelschool The Hague gastheer van de internationale INC Conferen...
11/06/24
11/06/24 t/m 11-06-24: Openhuis Posta7 - FEC & Retailtainment
Op dinsdag 11 juni organiseert Pleisureworld Openhuis bij FEC Posta7. Dat is dé hotspot ...
24/06/24 t/m 26-06-24
24/06/24 t/m 26-06-24: CBTS 2024
Van 24 tot en met 26 juni organiseert de Breda University of Applied Sciences de jaarlijkse CBTS-con...