Europese Rekenkamer: Europa moet nieuwe toerismestrategie ontwikkelen

Miljarden naar toerisme via EFRO

De EU speelt een complementaire rol op het gebied van toerismebeleid door de acties die worden ondernomen door de lidstaten te ondersteunen en coördineren. In de periode 2014-2020 was er geen specifiek EU-budget voor toerisme. Er kon via diverse EU-programma’s financiële steun aan de toeristische sector worden verstrekt. Dit is ook voor de periode 2021-2027 weer het geval. Met name het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) is hierbij relevant. Het EFRO verstrekt het leeuwendeel van de financiële EU-steun voor rechtstreeks aan toerisme gerelateerde investeringen: circa 6,4 miljard EUR in de periode 2007-2013 en circa 4,3 miljard EUR voor de periode 2014-2020 tot nu toe. In de periode 2014-2020 gingen de meeste EFRO-middelen voor toerisme naar Griekenland, Hongarije, Italie en Polen. Nederland maakte geen aanspraak op deze middelen. 

"De COVID-19-pandemie heeft een dramatische impact gehad op de toeristische sector in de EU: het aantal toeristen en de inkomsten uit het toerisme zijn drastisch gedaald”, aldus Pietro Russo, het lid van de Europese Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor het verslag. "Maar deze acute schok is niet de enige uitdaging waarmee de toeristische sector in de EU te maken krijgt. Deze wordt nu geconfronteerd met andere uitdagingen op de langere termijn die samenhangen met de groene en digitale transformatie, het concurrentievermogen, de duurzaamheid en veerkracht van de sector.”

De EFRO-subsidies zijn door de Europese Rekenkamer onder de loep genomen. In het algemeen constateerden de onderzoekers dat de acties van de Commissie in de periode 2014-2020 ter ondersteuning van de toeristische sector in de EU deels doeltreffend waren. "Met de financiële steun uit het EFRO voor publieke investeringen in toerisme is in 2014-2020 een bijdrage geleverd aan de nationale en EU-doelstellingen voor toerisme, maar door tekortkomingen bij de selectie van projecten was de doeltreffendheid ervan beperkt.” Waar de auditors voorbeelden aantroffen van financiering van toerisme in de EU met minder positieve impact dan gehoopt, had dit meestal een van de volgende drie redenen: projecten waarvoor financiering was ontvangen, stonden los van andere toeristische infrastructuur, of er was niet genoeg moeite gedaan om de projecten doeltreffend op de markt te brengen of de ondersteunde infrastructuur werd hoofdzakelijk door de plaatselijke gemeenschap gebruikt, en niet door bezoekers.

Nieuwe toerismepatronen

De Europese Rekenkamer schrijft dat de meeste deskundigen van internationale organisaties met wie ze spraken, verwachten dat er op de korte termijn, zodra de onmiddellijke effecten van de COVID-19-pandemie zijn overwonnen, er op toeristisch gebied met name vraag zal zijn naar binnenlandse en regionale vakanties en korte reizen. Er is echter ook sprake van aanzienlijke uitdagingen voor de ontwikkeling van de toeristische sector in de EU op de middellange en lange termijn, in het bijzonder met betrekking tot de groene transformatie, de digitalisering en de integratie van nieuwe technologieën, het concurrentievermogen en de veerkracht ervan. 

Tegelijkertijd worden er ook nieuwe patronen zichtbaar in het gedrag van toeristen, die een afspiegeling vormen van enkele van de hierboven genoemde uitdagingen. De toekomstige vraag naar toeristische diensten zal waarschijnlijk worden gekenmerkt door een groter milieubewustzijn, meer gebruik van digitale diensten en nieuwe technologieën, een verschuiving naar meer gepersonaliseerde reiservaringen, het welzijn van en betere interacties met lokale gemeenschappen en culturen en toenemende aandacht voor veiligheids- en gezondheidsprotocollen.

Nieuwe strategie voor toerisme-ecosysteem van de EU

De laatste Europese toerismestrategie dateert uit 2010. Sindsdien is die strategie ongewijzigd alhoewel er twee keer (2015 en 2019) andere prioriteiten zijn benoemd. Het advies van de Europese Rekenkamer om een nieuwe toerismestrategie te ontwikkelen wordt ondersteund vanuit het Europese Parlement en de Raad Concurrentievermogen. Teneinde een doeltreffende agenda voor toerisme voor 2030 te ontwikkelen, moet de Europese Commissie volgens het advies van de Rekenkamer een nieuwe geconsolideerde strategie voor het toerisme-ecosysteem van de EU opstellen. In deze strategie, die moet worden ontwikkeld in samenwerking met de lidstaten, moet aandacht worden besteed aan de EU-doelstelling van groener en duurzamer toerisme en manieren om de gevolgen van de COVID-19-pandemie het hoofd te bieden. In de strategie moeten ook de noodzakelijke acties en tijdschema’s worden gespecificeerd en moet rekening worden gehouden met de wijze waarop de beschikbare EU-financiering (onder meer in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit) wordt gebruikt voor investeringen in toerisme die bijdragen tot de verwezenlijking van deze doelstellingen. Medio 2022 moet deze strategie gereed zijn. Daarnaast moeten in de operationele programma’s van EFRO rekening worden gehouden met de bestaande EU-, nationale en regionale toerismestrategieën. Bovendien moet worden gewerkt met een gemeenschappelijke outputindicator. De projecten die de nationale overheden voordragen voor EFRO-ondersteuning moeten:

• berusten op een toereikende analyse van de vraag en behoefteanalyse, waardoor het risico van ondoeltreffendheid tot een minimum wordt beperkt;
• zijn afgestemd met projecten in nabijgelegen gebieden, zodat overlapping en concurrentie worden vermeden;
• een impact op de bevordering van de toeristische activiteit in de regio hebben die niet beperkt is tot het project zelf, en
• duurzaam zijn en in de jaren na afronding ervan adequaat zullen worden voortgezet.

De Europese Commissie heeft de aanbevelingen van de Rekenkamer aanvaard.