Scriptie uitgelicht: Een onderzoek naar het vrijetijdsgedrag en belang van vrijetijd onder hbo-studenten gedurende de COVID-19 uitbraak
Een Gebalanceerde Vrijetijdskwestie: Een onderzoek naar het vrijetijdsgedrag en belang van vrijetijd onder hbo-studenten gedurende de COVID-19 uitbraak
De wereld op zijn kop
19 miljoen podiumkunsten bezoekers bij 53,7 duizend voorstellingen en concerten; van 865 festivals in 2017 naar 1244 festivals in 2019; de horecaomzet die in 2019 drie achtereenvolgende kwartalen steeg; 71,7 miljoen KLM passagiers die vliegen naar 332 verschillende én wereldwijde bestemmingen en meer dan 277 bioscopen, 694 museaen 26.510 sportclubs die de bevolking bezighouden. De vrijetijdssector draaide op haar top en er werd optimaal genoten van het concept vrijetijd en vrijetijdsbesteding. Het was mogelijk om te gaan en staan waar je maar wilde, om te doen waar je maar zin in had en om te genieten van het vrijetijdsaanbod en de oneindige keuzes die hierin aanwezig waren. Tot eind 2019.
Het COVID-19 virus trad de wereld binnen en zorgde voor een flinke klap binnen de vrijetijdssector. Door het invoeren van strenge maatregelen om het virus te bestrijden moest er ineens rekening worden gehouden met maatregelen zoals afstand houden, beperkt contact en zoveel mogelijk thuis blijven. Inmiddels ligt er druk op de vrijetijdsbesteding van de maatschappij: het is namelijk niet meer mogelijk om te gaan en staan waar we maar willen, om te doen waar we zin in hebben en om vrijheid te ervaren in de keuzemogelijkheden.
En juist deze druk zorgt dan ook voor een verschuiving binnen de vrijetijdssector. Want, hoe zat het eigenlijk met de vrijetijdsbesteding van Nederlanders, hoe zag deze eruit? Welke veranderingen hebben er plaatsgevonden in hun vrijetijdsgedrag gedurende de COVID-19 uitbraak? Wordt er nu anders gekeken naar vrijetijd? Wordt vrijetijd nu wellicht meer gewaardeerd? En wat is hetgeen dat we nu eigenlijk zo belangrijk vinden aan vrijetijd? Welk belang hechten we eraan?
Dit onderzoek, met de focus op jongeren en studenten, kijkt dan ook naar de mogelijke gedragsverandering van jongeren ten aanzien van het concept vrijetijd. De centrale onderzoeksvraag hierbij is welke verandering de COVID-19 uitbraak teweeg heeft gebracht in het vrijetijdsgedrag en het belang van vrijetijd onder hbo-studenten. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn het vrijetijdsgedrag van hbo-studenten voor de COVID-19 uitbraak, hoe de COVID-19 uitbraak invloed uitoefent op dit vrijetijdsgedrag en wat het gevolg hiervan is op het belang van vrijetijd onder jongeren na de COVID-19 uitbraak.
Hoe COVID-19 de tijdsbesteding en het belang van Vrijetijd heeft veranderd
De tijdsbesteding van studenten is daadwerkelijk veranderd door de COVID-19 uitbraak. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de verplichte tijd, persoonlijke tijd en vrijetijd. Met verplichte tijd wordt verwezen naar de tijd die men bezig is met taken gerelateerd aan betaald werk, zorgtaken voor zowel eigen huishouden als anderen (ook wel onbetaald werk) en scholing (Roeters, 2018; Wennekers et al 2019). Na het aftrekken van de verplichte tijd, kan gewerkt worden met de term ‘objectieve vrije tijd’ ook wel de persoonlijke tijd. Persoonlijke tijd is de tijd dat een individu bezig is met zijn of haar persoonlijke verzorging. Denk hierbij aan handelingen als slapen, eten en drinken en lichamelijke verzorging (Portegijs et al.; Olsthoorn, 2016; Cloïn et al., 2013; Roeters, 2018). Na het weghalen van alle verplichtingen en persoonlijke taken, blijft de tijd over waar het uiteindelijk om draait: de vrijetijd. Waar verplichte tijd en persoonlijke tijd bestaan uit specifieke handelingen en activiteiten, is dit voor vrijetijd namelijk niet het geval. Vrijetijd is een persoonlijke kwestie en ieder individu bepaalt voor zichzelf welke tijdsbesteding als ‘vrijetijd’ wordt beleefd (Portegijs et al., 2016; Wennekers et al., 2019). De tijd waarin men zelf controle heeft over de activiteiten die verricht worden en die een gevoel van vrijheid en plezier geven.
Als er vervolgens wordt gekeken naar de invloed die de COVID-19 uitbraak heeft uitgeoefend op deze tijdsbesteding, ziet dit er als volgt uit. Gemeten per week is de verplichte tijd van 54 uur en 28 minuten naar 31 uur en 6 minuten gegaan. De persoonlijke tijd is van 68 uur en 30 minuten naar 81 uur en 21 minuten gegaan. Als laatste is er de vrijetijd, die van 45 uur en 12 minuten naar 55 uur en 33 minuten is gegaan. Hierbij zijn studenten minder tijd gaan steken in school, werk, uitgaan, uitstapjes en maatschappelijke bijdrage en hebben ze meer tijd geïnvesteerd in bedrust, mediagebruik, hobby’s en (online) sociaal contact.
Niet alleen in de tijdsbesteding, maar ook in het belang van vrijetijd vinden verschuivingen plaats onder studenten. Voorheen was het kunnen doen waar je zin in hebt en de persoonlijke keuze hierin het belangrijkste onder studenten; tijdens de crisis werd dat het ontmoeten en onderhouden van sociale contacten. Hierbij is te zien dat de COVID-19 uitbraak en haar maatregelen plus de duur daarvan, dus daadwerkelijk invloed uitoefent op de studenten. Studenten verliezen namelijk perspectief door het moeten missen van sociale contacten en het gevoel beperkt te zijn in hun vrijheid. Ook de mentale gesteldheid krijgt het te verduren als gevolg van al deze plotselinge gedwongen veranderingen in levensstijl. Met name gevoelens zoals angst, eenzaamheid, stress en spanning zijn hierdoor ontstaan.
Opvallend is dat niet de maatregelen en de duur van de crisis de meeste invloed hebben uitgeoefend op dit gedrag, maar juist de angst om familie en vrienden te besmetten met het virus. Deze angst bepaalde dan ook wat studenten wel of niet deden met hun vrijetijd en het gedrag wat ze hierbij lieten zien. Deze verandering heeft tegelijkertijd effect op het gedrag van studenten ná de crisis. Zo geven de studenten aan dat ze sociale contacten een-op-een willen blijven opzoeken, willen ze bezig blijven met ontwikkelde hobby’s en zijn ze zich door de crisis bewust geworden van de toegevoegde waarde van vrijetijd. Hierbij zijn kwalitatieve en kwantitatieve vrijetijd even waardevol gebleken, net zoals vrijetijd an sich en vrijetijdsactiviteiten. Ook is de invloed van sociale contacten op vrijetijd duidelijk geworden. Het is dan ook gebleken dat het ervaren van waardevolle vrijetijd en de invulling van vrijetijd(activiteiten) afhankelijk is van iemands persoonlijke gemoedstoestand.
Het belang van vrijetijd ligt voor de studenten dan ook in vrijetijd als oplaadmoment, voor persoonlijke ontplooiing en als gezelligheidsaspect voor en met sociale contacten waarbij dit alles resulteert in een voldaan en blij gevoel. Woorden die het vrijetijdsgedrag van de studenten na de COVID-19 uitbraak omschrijven zijn ruimdenkendheid, nieuwsgierig, verkennend, afwisseling en het hebben van een dynamisch leven.
Vrijetijd is een kwestie van balans
Waar gedrag en belang als twee losse componenten werden onderzocht is echter gebleken, na het analyseren van bovengenoemde resultaten, dat ze een wisselwerking op elkaar hebben en daarom niet los van elkaar kunnen worden omschreven. Het antwoord op de vragen in hoeverre en op welke wijze de COVID-19 uitbraak invloed heeft uitgeoefend op zowel het vrijetijdsgedrag als op het belang van vrijetijd onder hbo-studenten, is dan ook tweeledig. De crisis heeft een enorme invloed gehad. Het drukke vrijetijdsleven van studenten verschoof vanaf de uitbraak namelijk naar klein, intiem en persoonlijk. Persoonlijke ontplooiing door het ontwikkelen van (nieuwe en creatieve) hobby’s voor zelfvermaak en veelal 1-op-1 afspraken met sociale contacten kenmerkte het vrijetijdsgedrag van hbo-studenten gedurende de COVID-19 uitbraak. Dit (gedwongen) veranderde gedrag zorgde voor een flinke realisatie en verschuiving in de waarde en het belang van vrijetijd en wat hbo-studenten hierin zoeken. Dit betreft een drietal elementen.
Allereerst is er de relatie tussen sociale contacten en vrijetijd. Want als er iets is wat duidelijk is geworden is het de invloed die sociale contacten hebben op de vrijetijdsbeleving. Hierbij is samen niet beter dan alleen, beide brengen een andere manier van geluk en waarde, maar het is het beleven van gezelligheid en het hérbeleven van herinneringen met sociale contacten wat de kwaliteit en waarde van vrijetijd intensifieert en verhoogt. Vervolgens is er de relatie tussen vrijetijdsactiviteiten en vrijetijd. Zo is er niet één van de twee die belangrijker is, maar ligt de toegevoegde waarde van vrijetijd juist in de combinatie van pure vrijetijd om niks te hoeven en het vinden van rust en in het doen van vrijetijdsactiviteiten die geluk en een voldaan gevoel brengen. Vrijetijd heeft van zichzelf al toegevoegde waarde, maar het is de combinatie met vrijetijdsactiviteiten die vrijetijd waardevol maakt.
Als laatste is er de relatie tussen kwalitatieve vrijetijd en kwantitatieve vrijetijd. Na het ontwikkelen van (nieuwe en creatieve) hobby’s en een verhoogde hoeveelheid 1-op-1 afspraken (in plaats van afspreken met grote groepen), zijn studenten zich bewust geworden van de toegevoegde waarde van kwalitatieve vrijetijd naast kwantitatieve vrijetijd. Hierbij hoeft het niet altijd veel, meer en extra te zijn, maar is het juist intimiteit, persoonlijkheid en de kleine momenten waar studenten de waarde van zijn gaan inzien. Dit resulteert erin dat kwalitatieve vrijetijd vooral erg waardevol moet zijn en dat studenten binnen hun kwantitatieve vrijetijd plezier en leukigheid zoeken.
De combinatie en realisatie over bovengenoemde bevindingen vormt dan ook de basis voor het nieuwe vrijetijdsgedrag van hbo-studenten na de COVID-19 uitbraak. Wanneer de crisis voorbij is en de maatschappij en vrijetijdssector zich weer openen, zal er een korte piek van extase en teruggewonnen vrijheid plaatsvinden. Deze komt voort uit de behoefte en het gemis van sociale contacten en activiteiten, die wordt geuit in overmatig sociaal contact en uithuizige vrijetijdsactiviteiten. Pas daarna, wanneer alles weer een beetje zoals vanouds is, zal de balans optreden.
Het belang van vrijetijd ligt namelijk precies daarin: balans. Kwaliteit en kwantiteit, vrijetijd en vrijetijdsactiviteiten, samen en alleen; het is de balans, de aanvulling op elkaar en de gezonde combinatie van deze verschillende elementen die vrijetijd zo waardevol maakt. Het één kan namelijk niet zonder het ander en alle elementen brengen op een verschillende manier waarde en geluk. Vrijetijd is immers méér dan alleen bijkomen van verplichtingen: het is opladen met nieuwe energie, het is je persoonlijk ontwikkelen tot de persoon die je bent of wilt zijn en het zijn de momenten waar levenslange herinneringen (met vrienden) worden gebouwd. Over hoe het ons energie, blije gevoelens en een gezond mentaal welzijn brengt.
Ons vrijetijdsgedrag en het belang van vrijetijd verandert continu. Voor studenten en voor de maatschappij.Nu en na de crisis. Het is namelijk niet alleen een verandering in gedrag, maar ook een veranderende denkwijze en bewustwording. Een denkwijze die resulteert in een gebalanceerde levensstijl met bewuste handelingen. Dát is wat de COVID-19 uitbraak teweeg heeft gebracht in het vrijetijdsgedrag en belang van vrijetijd onder hbo-studenten.
Ynge Postmus, Student Leisure & Events Management NHL Stenden Hogeschool
