Geplaatst op: 12-05-2020
Auteur: Harald Buijtendijk & Eke Eijgelaar
Breda University of Applied Sciences

De rol van onderzoek in toerisme-gerelateerde milieuvraagstukken

De rol van onderzoek in toerisme-gerelateerde milieuvraagstukken

Onderzoek leidt bij beleidsmakers lang niet altijd tot nieuwe standpunten in toerisme gerelateerde milieuvraagstukken. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Universiteit en de Breda University of Applied Sciences naar het debat rond luchtvaartemissies.


"Onderzoek wordt door de verschillende partijen vaak gebruikt om oude standpunten te legitimeren in plaats van om nieuwe te ontwikkelen. En dat terwijl de complexiteit van hedendaagse milieuvraagstukken kennisvragen opwerpen die juist om nieuwe oplossingen vragen.  Het is als ‘Wij van WC eend adviseren WC eend’. De status quo wordt zo alleen maar versterkt”, aldus promovendus Harald Buijtendijk van de leerstoelgroep Culturele Geografie van Wageningen Universiteit. "Het uitzetten van onderzoek bij onderzoeksinstituten en consultants levert wellicht tijdswinst en geloofwaardigheid op bij netelige kwesties. Maar op termijn zet het een debat muurvast. Van zinvolle beleidsvernieuwing is dan nog nauwelijks sprake.” Het onderzoek is actueler dan ooit nu bedrijven als KLM met aanzienlijke staatssteun overeind moeten worden gehouden en luchthavens van het ene in het andere milieudrijfzand vastlopen. Beleidsmakers moeten zich dan ook bewust zijn van de functie van onderzoek in beleidsprocessen. 


Onderzoeksaanpak

De onderzoekers gebruikten discourse theorie om te zien hoe onderzoek in politieke processen gebruikt wordt. Hoe dit gebeurt en wat de effecten ervan zijn is onderbelicht. Vaak gaat men uit van een nogal rechtlijnig effect van onderzoek op beleid, maar daarop bestaat kritiek. Discourse theorie maakt een bredere conceptualisering van het effect van onderzoek ("research impact”) mogelijk. Aan de hand van een specifieke case onderzochten zij het effect van een promotieonderzoek over de emissies van de luchtvaart op veranderingen in de Nederlandse luchtvaartpolitiek. Hiervoor werden 18 belangrijke spelers in het luchtvaartdebat geinterviewd en een documentenanalyse uitgevoerd, aangevuld met een kwantitatieve contentanalyse van alle Nederlandse kranten.


De case

Het betreffende promotieonderzoek over luchtvaartemissies heeft in het najaar van 2017 de bijdrage van de luchtvaart aan klimaatverandering in het Nederlandse luchtvaartbeleidsproces geïntroduceerd. Voorheen werd deze milieucomponent terzijde geschoven als internationaal probleem. Uitvoerige aandacht van de pers koppelde de tot dan toe losstaande onderwerpen van klimaatverandering en het Parijsakkoord aan de uitbreidingspolitiek van Schiphol, en bood de milieubeweging de kans om hierop in te springen. Zo ontstond een nieuwe nationale beleidsroute, waarin Schiphol, haar groeipolitiek en de luchtvaart in het licht kwamen te staan van de nationale inspanningen om de klimaatdoelen van Parijs te halen. In dit debat ontstonden twee zgn. ‘disourse coalities’ (een milieu alliantie en een door de overheid gemobiliseerde industrie alliantie) met hun eigen, tegenovergestelde verhaallijnen (klimaatrechtvaardigheid en institutionele verandering versus technologische uitdaging en economische kansen voor innovatie door de BV Nederland), beide daarbij gebruik makend van (vaak in opdracht gegeven) onderzoek. 


Resultaten

Onderzoek speelt dus een integrale rol in dit voortgaande debat. Het zorgde voor nieuwe onderwerpen,  zoals ‘vliegtax’ en ‘technologische innovatie’. Het droeg bij aan de komst van nieuwe actoren en coalities, die op hun beurt weer het ontstaan van contra-coalities of het afbreken van bestaande coalities veroorzaakten (zoals de Alders tafel). Het effect van onderzoek ontwikkelt zich dus vaak langzaam, met de tijd, en is verwikkeld met allerlei andere elementen. Maar dit is onwaarneembaar voor direct betrokkenen. Buijtendijk: "die gebruiken onderzoek met name als een soort legitimatiefabriek. Ad-hoc en om het eigen standpunt geloofwaardiger te maken”. Zo houdt onderzoek dus de status quo in stand. Het resultaat is een soort actie-reactie spel waarbij het de eigen waarheidsclaims ondersteund en die van anderen ondergraaft. 


Aanbevelingen

Het is om meerdere redenen relevant om te kijken hoe onderzoek gebruik wordt in dit soort politieke processen, en welke beleidsontwikkeling er plaats vindt. Subsidieverstrekkers willen in toenemende mate weten wat het effect van (gesubsidieerd) onderzoek is. Onderzoekers dienen bewust te zijn van het complexe spanningsveld waarin beleidsmakers keuzes moeten maken uit vaak tegenovergestelde, op onderzoek gebaseerde, waarheidsclaims, en de rol die zij dus zelf in dat proces spelen. Dit vraagt bij uitstek om een kritische houding, die universiteiten  ook hun studenten moeten aanleren. 


Nu bedrijven als KLM wederom met aanzienlijke staatssteun overeind worden gehouden om de COVID-19 crisis het hoofd te bieden, is het belangrijker dan ooit dat beleidsmakers zich bewust zijn van de functie van onderzoek in beleidsprocessen. Het uitzetten van onderzoek bij onderzoeksinstituten en consultants levert wellicht tijdswinst en geloofwaardigheid op bij dit soort netelige kwesties. Maar op termijn zet het een debat muurvast. "Het helpt gewoon niet meer; van zinvolle beleidsvernieuwing is dan nog nauwelijks sprake”, aldus Buijtendijk. Het luchtvaart-milieu debat in Nederland, wat verder gaat dan alleen hoofdpijndossier Nr. 1 Lelystad Airport, is hiervan een schoolvoorbeeld. Het actie-reactie spel gaat hier al twee jaar zo snel, dat beleidsmakers eigenlijk geen politieke winst meer kunnen claimen, terwijl veel actoren om duidelijkheid en structurele oplossingen vragen. Er zijn hier dus slechts nog verliezers.   


Verder lezen?

Nieuwsgierig naar het onderzoek dat is gepubliceerd in de Journal of Sustainable Tourism? Lees dan hier verder:


Buijtendijk, H., & Eijgelaar, E. (2020). Understanding research impact manifestations in the environmental policy domain. Sustainable tourism research and the case of Dutch aviation. Journal of Sustainable Tourism, 1-18. doi:10.1080/09669582.2020.1760872: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09669582.2020.1760872


Contactgegevens auteurs:

Harald Buijtendijk, Wageningen Universiteit en Breda University of Applied Sciences Buijtendijk.h@buas.nl 

Trefwoorden: duurzaam toerisme, onderzoek, luchtvaart

CELTH
 





||| Nieuws |||

29/03/24
Exclusief voor leden
Winstgevendheid Vlaamse logissector omhoog
Mooi onderzoek van onze zuiderburen. De helft van de Vlaamse logiesaccommodaties schreef in 2023 zwarte cijfers. Voor 2024 verwacht bijna de helft van de uitbaters dat de prijzen van de logies zullen stijgen.
29/03/24
Exclusief voor leden
Dierentuinen scoren hoger op bezoekersloyaliteit dan attractieparken
Attractieparken scoren lager op bezoekersloyaliteit dan dierentuinen. De top acht qua loyaliteit telt zeven dierentuinen.
29/03/24
Nederlandse Kampeerauto Club (NKC) doneert 8.000 bomen
De NKC heeft bijna 4 voetbalvelden met bomen gedoneerd voor de Nederlandse bossen. Op deze manier wil de NKC bijdragen aan de toekomstige weerbaarheid van de bossen en de biodiversiteit versterken.
29/03/24
Exclusief voor leden
De meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders
Wat zijn de meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders? Reis- en boekingsportal camping.info dook in haar data en komt met de resultaten.
29/03/24
Exclusief voor leden
Uitstoot Europese luchtvaart groeit met 16%
De CO2-voetafdruk van de luchtvaart in Europa is in 2023 met 16% gegroeid. Dat is 4% van de totale CO2-voetafdruk die in Europa wordt gegenereerd.
29/03/24
Geopark Schelde Delta erkend als UNESCO Geopark
Het gebied van de Schelde en de Scheldemonding is geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk uniek. Zo uniek zelfs, dat de regio zich voortaan een UNESCO Global Geopark mag noemen.
29/03/24
Dirk Beljaarts vertrekt bij Koninklijke Horeca Nederland
Na een periode van ruim negen jaar vertrekt Dirk Beljaars voor de zomer als algemeen directeur van Koninklijke Horeca Nederland (KHN).
29/03/24
Nieuwe waterspeeltuin voor Burgers’ Zoo
De Arnhemse dierentuin Burgers’ Zoo heeft een nieuwe waterspeeltuin geopend. Centraal staat een kabbelend beekje waar in en rondom kan worden gespeeld.

||| Agenda |||

18/04/24
18/04/24 t/m 18-04-24: TRENDCONGRES 2024
Op donderdag 18 april 2024 organiseert NRIT samen met de opleidingen Tourism Management van de Neder...
14/05/24
14/05/24 t/m 14-05-24: Bekendmaking ‘Top 10 Meest Innovatieve Vakantieparken van de Benelux’
Op dinsdag 14 mei organiseert Pleisureworld bij Yala in Emmeloord de bekendmaking van de ‘Top 10 M...
05/06/24 t/m 07-06-24
05/06/24 t/m 07-06-24: THE INC Conference
Van 5 tot en met 7 juni 2024 is de Hotelschool The Hague gastheer van de internationale INC Conferen...
11/06/24
11/06/24 t/m 11-06-24: Openhuis Posta7 - FEC & Retailtainment
Op dinsdag 11 juni organiseert Pleisureworld Openhuis bij FEC Posta7. Dat is dé hotspot ...
24/06/24 t/m 26-06-24
24/06/24 t/m 26-06-24: CBTS 2024
Van 24 tot en met 26 juni organiseert de Breda University of Applied Sciences de jaarlijkse CBTS-con...