Airbnb aan de kust
Waar cijfers over de impact van Airbnb op grote steden als Amsterdam reeds bekend zijn, ontbreekt inzicht in andere belangrijke toeristische bestemmingen in Nederland, zoals de kust. De vraag is of deze effecten die zo sterk voelbaar zijn bij grote steden, ook van toepassing zijn voor Nederlandse kustbestemmingen. Dit vormde voor Kenniscentrum Kusttoerisme (onderdeel van HZ University of Applied Sciences) en Hotelschool The Hague de aanleiding voor onderzoek naar het effect van Airbnb op de Nederlandse Noordzeekust dat eerder is gepubliceerd in het Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2017.
Op basis van literatuur, nieuwsberichten en beleidsplannen, schetsen
we per paragraaf het bestaande beeld over Airbnb. Vervolgens beschrijven we
telkens de impact van Airbnb op de Nederlandse Noordzeekust. Hiervoor is
gebruik gemaakt van:
- de scriptie van Leonore Verhaak;
- beleidsplannen van kustgemeenten;
- zeven interviews, afgenomen onder zowel Airbnb huurders als verhuurders aan de Nederlandse kust;
- data over Airbnb-accommodaties van InsideAirbnb en Hotelschool The Hague;
- een steekproef in drie verschillende kustplaatsen Renesse (Zeeland), Zandvoort (Noord-Holland) en Nes (Ameland) om het aantal huurders, type accommodatie en type verhuurder te achterhalen;
- een korte vragenlijst onder betrokken ambtenaren van de kustgemeenten (24 van de 27 kustgemeenten), waarbij er is gekeken naar de kennis over (de omvang van) Airbnb en beleid(splannen).
De opkomst en omvang van Airbnb
In 2007 begon Airbnb als Airbed en Breakfast. Waar het eerst alleen maar gezamenlijke en private kamers verhuurde tijdens evenementen, werden het al snel volledige appartementen en woningen. Het online platform verbindt volgens Airbnb, accommodaties van ‘echte’ locals (van gedeelde kamers tot en met gehele woningen) met toeristen die opzoek zijn naar authentieke lokale belevenissen. Niet voor niks is het credo van Airbnb ‘live like a local’. Dat is dan ook het vlak waarop Airbnb zich denkt te onderscheiden van andere boekingsplatformen en de daarbij behorende accommodaties (Oskam & Boswijk, 2016). Vanaf 2010 groeide Airbnb enorm. Begin 2011 haalde het een miljoen geboekte overnachtingen, in de zomer van 2016 gaf Airbnb aan dat inmiddels 100 miljoen gasten gebruik hadden gemaakt van de service. Het aanbod groeide evenredig, waar in 2010 nog 50.000 listings (aangeboden verblijfplaatsen) waren, had het in 2016 al meer dan 2 miljoen listings, verspreid over 190 landen. Volgens Guttentag is de bezettingsgraad bij Airbnb-listings lager dan bij hotels, mede doordat listings niet permanent beschikbaar zijn. Wel biedt Airbnb meer kamers dan de grootste hotelketens ter wereld (Guttentag, 2016).
Airbnb aan de Noordzeekust: Een disruptieve innovatie of gewoon een nieuw verkoopkanaal?
Volgens velen, waaronder Guttentag, is Airbnb een innovatie en
zelfs een disruptieve innovatie in de hotellerie (Guttentag, 2016). De vraag is
of hetzelfde geldt voor de Nederlandse kustregio?
Op basis van de cijfers van InsideAirbnb zouden zich ruim 3.100 Airbnb’s aan de Nederlandse Noordzeekust bevinden. Volgens recente cijfers van Hotelschool The Hague hebben de twee groot stedelijke gemeenten aan de kust Den Haag (2.800) en Rotterdam (2.600) er samen echter al veel meer.
Aan de kust profiteren verhuurders van het feit dat strand en zee de toerist altijd zullen blijven trekken. Airbnb’s verspreiden zich steeds meer naar plekken aan de kust. Zo groeit het aantal Airbnb’s vooral op de Waddeneilanden en in idyllische kustdorpjes als het Zeeuwse Veere (Vermanen & Bos, 2016). Toch komt regelmatig naar voren dat Airbnb niets nieuws is onder de zon. Vroeger had niet alleen Zeeland, maar de gehele Nederlandse kust woningen met het bordje ‘Zimmer Frei’. De eigenaren overnachtten zelf, als de woning verhuurd was, in een schuur of bij familie en vrienden. Later boden eigenaren hun accommodaties aan via de plaatselijke VVV’s, tegenwoordig veelvuldig via sites als Booking.com. Geïnterviewde verhuurders aan de Nederlandse Noordzeekust maar ook door Leonore Verhaak geinterviewde ondernemers in Zandvoort, zien Airbnb als een extra platform waar ze hun accommodatie kunnen verhuren. Daarom verhuren veel accommodaties aan de kust niet alleen via Airbnb, maar ook via Booking.com of Homeaway. Het zijn ook niet zozeer allemaal nieuwe accommodaties, maar veelal accommodaties die reeds een toeristische functie, als vakantiewoning of ?bungalow hebben.
Impact van Airbnb op de toeristische sector
De hosannastemming over Airbnb is in de loop der jaren omgeslagen naar een veel kritischere kijk op de impact van Airbnb. Waar eerst iedereen lyrisch was over de laagdrempeligheid van Airbnb, worden nu steeds vaker de negatieve effecten belicht, zoals ‘oneerlijke concurrentie’. Toch ligt de focus van deze kritische blik veelal op groot stedelijke situaties zoals in Amsterdam, Barcelona of Berlijn. Over het achterland of de kustregio is veel minder bekend.
Vraagtekens zijn er over de impact van Airbnb op de verblijfsrecreatie-/hotelsector. Uit een aantal studies blijkt dat de impact van Airbnb gering is omdat het een nieuwe nichemarkt is, waardoor de complete marktomvang toeneemt (Guttentag, 2016). Mede doordat Airbnb zich niet op de zakelijke markt richt, heeft Airbnb maar beperkt effect op de sector.
Airbnb heeft volgens o.a. Zervas et al. en Jordan wel degelijk effect op de sector. Met name B&B’s, het lagere segment hotels en de hotels die zich niet richten op de zakelijke markt, krijgen te maken met de concurrentie van Airbnb (Oskam & Boswijk, 2016; Zervas, Prosperio & Byers, 2013). Uit recente cijfers van het CBS blijkt dat vooral middelgrote hotels, met twintig tot honderd slaapplaatsen, in 2016 concurrentie hebben ervaren van sites zoals Airbnb, Wimdu en HomeAway (37 procent). Eveneens zijn er signalen uit de sector dat Airbnb zich ook steeds meer op de zakelijke markt begeeft (Emerce, 2017). Hoe dan ook een veel gehoord bezwaar van de traditionele verblijfsrecreatie sector is dat er sprake is van oneerlijke concurrentie. Zo is het vreemd dat regels en beleid die voor de verblijfsrecreatie sector gelden, zoals o.a. brandveiligheid en toeristenbelasting, niet van toepassing zijn voor Airbnb. De aanbieder van tijdelijke woonruimte is eigenlijk commercieel ondernemer zonder zich te registreren bij de KvK. Uit onderzoeken van NRC Q en RTL Z blijkt daarnaast dat weinig verhuurders de inkomsten opgeven bij de belastingdienst (Milikowski, 2016; Oskam & Boswijk, 2016; Zervas, Proserpio & Byers, 2013).
Airbnb gasten een extra impuls voor de toeristische sector aan de Noordzeekust?
Aan de Nederlandse Noordzeekust is het de vraag of Airbnb
extra concurrentie is voor de bestaande verblijfsaccommodaties, of dat zij
juist zorgen voor een nieuwe stroom gasten. Zowel interviews met verhuurders
van Airbnb als de enquête onder de kustgemeenten schetsen geen eenduidig beeld.
Zo geeft de meerderheid van de kustgemeenten (75%) aan dat Airbnb vooral nieuwe bezoekers aantrekt waardoor traditionele verhuurders er niet of nauwelijks onder lijden. Volgens het onderzoek van Verhaak staan de geïnterviewde ondernemers in Zandvoort veelal positief tegenover de ontwikkeling van Airbnb. Volgens een door Verhaak geïnterviewde ondernemer in Zandvoort heeft Airbnb haar eigen doelgroep waardoor het totale aantal toeristen in Zandvoort zal stijgen.
Een deel van de geïnterviewde verhuurders geeft aan dat Airbnb-gasten aan de kust voornamelijk afkomstig zijn uit Duitsland, net als de gasten van de reguliere accommodaties. Op basis van herkomst is er weinig verschil met de reguliere toerist. Vijf van de 25 kustgemeenten geeft ook aan dat Airbnb in hun gemeenten niet nieuwe, maar reguliere toeristen trekt. Verschillende verhuurders geven ook aan accommodaties op bestaande vakantieparken te verhuren via Airbnb. Zo bestaat volgens de kustgemeenten ruim 60% van het aanbod op Airbnb uit accommodaties met reeds een verblijfsrecreatieve functie.
De voornaamste reden om een accommodatie op een vakantiepark zelf via Airbnb te verhuren, is voor één van de verhuurders omdat hij wil weten welke gasten er in de accommodatie verblijven. Hier heeft hij geen invloed op wanneer de accommodatie via het vakantiepark verhuurt wordt. Van secundair belang hierbij is dat het financieel rendabeler is wanneer de accommodatie via Airbnb verhuurt wordt.
Economische impact van Airbnb gelijk aan die van de traditionele hotellerie?
De ruim 100 miljoen gasten die ondertussen wereldwijd gebruik hebben gemaakt van Airbnb, hebben zowel een directe als indirecte impact op de economie. Doordat Airbnb-accommodaties verspreid zijn over een stad of gebied, zullen ook andere winkels en restaurants in niet-toeristische gebieden voordeel hebben van Airbnb. Dit resulteert in extra omzet en werkgelegenheid. Tegenwoordig zijn er zelfs speciale sleutel- en schoonmaakbedrijven die voor Airbnb-verhuurders werken om gasten te ontvangen of de accommodatie schoon te maken (Bakker, 2016). Ook claimt Airbnb dat het verhuurders in staat stelt de woonlasten te betalen en zelfs dat dit mensen in staat stelt om bedrijven op te starten.
Daar is natuurlijk wel op af te dingen. In verschillende steden wordt gerapporteerd dat Airbnb de woonlasten juist opdrijft; met andere woorden, misschien is de keuze van sommige lokale bewoners om hun huis aan toeristen te verhuren niet echt vrijwillig meer. Volgens een studie in Spaanse steden (EY España, 2015) blijkt de economische impact van Airbnb veel lager dan die van de traditionele hotellerie. Zo blijkt uit de resultaten dat de directe en indirecte werkgelegenheid van bijvoorbeeld Airbnb op basis van 100 bedden, 9,8 banen creëert. In vergelijking, de traditionele sector creëert door 100 bedden 53,3 banen (Oskam & Boswijk, 2016).
Volgens Fang, Ye & Law is de economische impact van Airbnb sterk afhankelijk van de omvang van het aanbod. Als Airbnb de markt penetreert, dan heeft het een positief effect op de gehele toeristische sector, doordat er meer toeristen komen voor de lagere prijs van accommodaties. Maar als de deeleconomie verder doorgroeit, zal deze het lagere segment hotels vervangen en zal het marginale positieve effect van de ‘deeleconomie’ komen te vervallen. Werknemers van het lagere segment hotels verliezen hun banen, waar Airbnb-accommodaties niet of nauwelijks werknemers nodig hebben (Fang, Ye, & Law, 2016).
Beheerbedrijven nieuwe concurrent van ‘reguliere’ vakantieparken?
Evenals in de stad doen ook de zogeheten sleutel- of beheerbedrijven
hun intrede aan de Nederlandse kust. Volgens 10 kustgemeenten (bij andere
gemeenten is dit tot dusverre onbekend), verhuurt echter slechts 0-10% van de
verhuurders meer dan één woning. Inzoomend op Zandvoort valt op dat één
beheerbedrijf begin 2017 het verhuurproces van ruim 100 van de ruim 250
accommodaties in Zandvoort begeleid.
Uiteraard is het de vraag of het Airbnb-aanbod en de opkomst van beheerbedrijven een negatief effect hebben op de bestaande toeristische sector. Gezien het feit dat er ook veel accommodaties worden aangeboden die reeds een toeristische bestemming hebben en via verschillende platformen worden verhuurd, is het volgens ons onwaarschijnlijk dat het een grote economische impact heeft op de bestaande sector. Wel kunnen vakantieparken en bestaande beheerders zoals een VVV concurrentie ondervinden van verhuurders die hun woning niet meer in het beheer laten van het vakantiepark, maar in eigen beheer of dat van een beheerbedrijf.
Airbnb en de noodzaak voor beleid
Innovaties in de deeleconomie, zoals Airbnb, groeien in razendsnel tempo. Overheden (landelijk, regionaal of lokaal) hebben vaak niet eens de mogelijkheid om zich over de mogelijke effecten van zo’n ontwikkeling te buigen. In veel regio’s is Airbnb illegaal, maar wordt het door de overheid gedoogd omdat het al zo is ingeburgerd. Het is simpelweg een te populair platform om een totaalverbod te handhaven. Dit is ook de tactiek van Airbnb, om zo ver mogelijk in de samenleving te zijn geïntrigeerd alvorens zij te maken krijgen met juridische acties (Guttentag, 2016).
Wel of geen gemeentelijk beleid voor Airbnb aan de Nederlandse Noordzeekust?
Amsterdam is een van de eerste Nederlandse gemeenten die beleid heeft gemaakt voor de verhuur via Airbnb. In 2014 sloten zij reeds een (pilot) overeenkomst met Airbnb. Slechts enkele kustgemeenten hebben beleid met betrekking tot de verhuur van particuliere vakantiewoningen via sites zoals Airbnb. Aanzienlijk meer kustgemeenten hebben beleid voor de verhuur van particuliere vakantiewoningen (maar niet speciaal voor verhuur via sites zoals Airbnb, Wimdu en HomeAway). Twee zaken die vaak bij het beleid van (kust)gemeenten voor Airbnb-verhuurders belangrijk zijn, zijn het innen van toeristenbelasting en de mogelijk oneerlijke concurrentie.
De volgende stappen
Het verschijnsel Airbnb is controversieel. Maar of je nou voor
of tegen bent, Airbnb is een belangrijk verschijnsel geworden in het toerisme
waar bestemmingen, bedrijven en bewoners mee om zullen moeten gaan. Ondanks dat
handhaving moeilijk is, zouden gemeenten regels ten aanzien van particuliere
verhuur duidelijk naar inwoners en potentiële huurders moeten communiceren.
Verhuurplatforms als Airbnb bieden ‘traditionele’ verblijfsaccommodaties, met soms beperkte en verouderde websites en online communicatie, de kans om mee te liften op de geavanceerde en gebruiksvriendelijke platforms. Nu al maken veel bestaande verblijfsaccommodaties gebruik van Airbnb als extra verkoopkanaal. Als deze ‘verwatering’ echter de ‘living like a local’ romantiek onder druk gaat zetten, is het denkbaar dat dit aanbod van de website verwijderd zal worden. Opportunisme kan daarom tijdelijk handig voor bestaande verblijfsaccommodaties zijn, maar is geen basis voor een duurzame strategie.
Literatuur
De gebruikte literatuur treft u online aan op www.nritmedia.nl/trendrapport2017
Contactgegevens auteurs
Jorrit Bijl, Projectleider, Kenniscentrum Kusttoerisme, j.bijl@hz.nl
Carmen Willemsen, Medewerker, Kenniscentrum Kusttoerisme, c.willemsen@hz.nl
Jeroen Oskam, Directeur Research Centre, Hotelschool The Hague, j.oskam@hotelschool.nl
Leonore Verhaak, Studente, Hotelschool The Hague
