Eten en drinken voor de gast van morgen
In deze bijdrage die eerder is verschenen in het Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd beziet Peter Kruizinga het belang van eten en drinken in het toeristisch aanbod, de verwachtingen van de gast en wat dat betekent voor de ondernemer.
Eten en drinken zijn essentiële onderdelen van een
dagje uit of een vakantie, omdat ze in belangrijke mate bijdragen aan de
beleving en het doorbreken van de dagelijkse routine. Bij de culinaire toerist
staan eten en drinken zelfs centraal in het bezoek en is de omgeving daaraan
ondergeschikt.
Eten en drinken – en de kwaliteit daarvan - worden dus steeds belangrijker. Wat betekent dit voor de toeristische ondernemer? Wat is het belang van eten en drinken in het toeristische aanbod? Wat doet de gast met eten en drinken en wat verwacht deze gast? Hoe kunnen toeristische ondernemers hierop inspelen? Lectoraat Healthy Region en Kenniscentrum Kusttoerisme deden eind 2016 onderzoek onder gasten in Zeeland naar drie aspecten van eten en drinken: beleving, gezondheid en lokale/streekproducten. Als steekproef is gebruikgemaakt van de deelnemers aan het Zeelandpanel van het Kenniscentrum, die een online vragenlijst invulden. Aan het panel nemen ongeveer 1.800 personen deel: verblijfstoeristen en dagbezoekers uit binnen- en buitenland, waaronder ook inwoners van Zeeland. In totaal vulden 601 respondenten de vragenlijst in: 57 procent Nederlands, 16 procent Duits en 27 procent Vlaams. We kregen hiermee een goed beeld van wat deze groep mensen vindt. Dit is zeker niet representatief voor alle bezoekers en alle inwoners van Zeeland, maar geeft wel goed inzicht in de ontwikkeling van wensen en behoeften ten aanzien van eten en drinken.
Beleving
Bij de ervaring van eten en drinken gaat het om een combinatie
van gastronomie, lokale producten en een authentieke beleving (Blichfeldt &
Therkelsen, 2010). De leden van het Zeelandpanel zijn gevraagd naar hun
culinaire beleving in Zeeland.
Het eten en drinken tijdens een vakantie of een dagje uit is voor de respondenten een uitgelezen mogelijkheid om bij te praten met familie en/of vrienden. Daarnaast geven zij aan dat het proeven van streekproducten hen laat kennismaken met de regionale cultuur en daarmee iets nieuws laat ervaren. Vaak hebben respondenten de voorkeur voor restaurants, markten of winkels met een authentieke en lokale uitstraling.
Figuur 1 Ondernomen culinaire activiteiten tijdens laatste bezoek aan Zeeland (N=497)
Zo bezocht bijna de helft van de respondenten een restaurant waar regionale producten en recepten zijn gebruikt. Ook bezocht 30 procent van de respondenten een winkel met typisch Zeeuwse producten. Voornamelijk de Duitse respondent geeft aan deze winkels te bezoeken. Ondanks de stijgende populariteit van culinaire-/ foodtruckfestivals in Nederland bezocht slechts 13 procent dit type festivals tijdens hun laatste bezoek aan Zeeland. Ook heeft een derde deel van de respondenten geen enkele culinaire activiteit ondernomen. Dit kan te maken hebben met de interesse of het nog relatief bescheiden (maar wel snel groeiende) aanbod aan dit soort activiteiten.
Ondanks dat veel respondenten beleving en streekproducten belangrijk vinden voor het eten en drinken tijdens hun bezoek aan Zeeland, hechten zij vooral veel belang aan een goede service bij het eten en drinken. Opvallend is dat met name voor de Duitse respondenten de beleving minder zwaar telt.
Gezondheid
Er is steeds meer bekend over de relatie tussen ons gedrag en onze gezondheid. Als onderdeel daarvan neemt de interesse in gezonde voeding enorm toe. Steeds meer mensen streven naar een gezonde leefstijl, die onder andere kan inhouden dat men biologisch of vegetarisch wil eten, ook of juist tijdens verblijf elders (Chang, 2014; Presenza & Del Chiappa, 2013).
Dit streven wordt bevestigd door de respondenten. Een meerderheid ziet graag dat er tijdens een vakantie of uitstapje voldoende gezonde keuzes op het menu staan. Het aanbod van gezonde producten en ingrediënten is belangrijk voor de respondent als hij/ zij uit eten gaat, maar vooral als er zelf wordt gekookt. Daarentegen hechten respondenten, met uitzondering van Duitse respondenten, weinig belang aan of het product biologisch is.
Lokale/streekproducten
In de literatuur is geen eenduidig begrip over wanneer een product ‘lokaal’ of ‘regionaal’ is. Volgens Eriksen (2013) is ‘nabijheid’ hierbij bepalend. Dat wil zeggen:
- Geografisch: locatie en korte afstand tussen producent, handel en consument.
- Relationeel: het directe contact tussen producent, distributeur, handel en consument, bijvoorbeeld bij markten, boerderijwinkels, coöperaties en andere netwerken.
- De waarde die verschillende actoren toekennen aan voedsel: plaats van herkomst, traceerbaarheid van herkomst, versheid, kwaliteit etc.
Wanneer gesproken wordt over lokale producten denken we al
gauw aan streekproducten, waaronder we voedings- of andere producten verstaan die
geproduceerd worden in de streek of plaats waar men verblijft. Nederland kent hiervoor
een officieel keurmerk, beheerd door de stichting ‘Streekeigen Producten
Nederland’ (SPN). Als onderdeel hiervan kent Zeeland een eigen keurmerk, ‘Zeker
Zeeuws’. Met deze erkenning weet de gast dat het product in Zeeland is bewerkt
en verwerkt en op duurzame wijze is geproduceerd, met respect voor milieu, mens
en dier. Voorbeelden van Zeeuwse streekproducten zijn producten uit de zee,
zoals de Zeeuwse kreeft, mesheften, platte oesters, tarbot en paling. Het zijn
vooral de schaaldieren en vissoorten waar toeristen aan denken als het om
typisch Zeeuws eten en drinken gaat. Zo at ongeveer de helft van de
respondenten tijdens hun laatste bezoek aan Zeeland mosselen of oesters. Daarnaast
zijn er ook verschillende producten van het land, zoals Thoolse aardappelen,
pain de mer, knopkaas, wijnen, vlegelbrood, bruine en kogelbonen en fruit. En,
heel specifiek voor Zeeland: zilte groenten, die groeien op de grens van land
en zee, zoals zeekraal, lamsoor en zeekool.
Door het proeven van dit soort streekproducten ervaart de toerist iets nieuws en komt men in aanraking met de Zeeuwse cultuur. Meer dan de helft van de respondenten, met name de Duitse, vindt het proeven van streekproducten tijdens een vakantie of uitstapje spannend en beleeft deze producten anders dan wanneer zij dezelfde producten thuis zouden proeven. Veel respondenten hebben dan ook een voorkeur voor restaurants, markten of winkels met een authentieke en lokale uitstraling. Restaurants, markten en winkels doen er dan goed aan om in hun aanbod streekproducten op te nemen omdat respondenten hier veel waarde aan hechten. Respondenten letten hier op tijdens het kiezen van hun gerecht op de menukaart of tijdens het inkopen doen van ingrediënten voor hun maaltijd.
Conclusies
Bij eten en drinken tijdens een vakantie of een dagje uit draait het om een combinatie van gastronomie, lokale producten en een authentieke ervaring, maar centraal staat toch het sociale aspect: het samenzijn met familie en vrienden. Basisvoorwaarden daarbij zijn goede service en versheid van producten. De bezoeker stelt authenticiteit en lokale producten zeer op prijs en zoekt een totaalbeleving.
Of iemand tijdens zijn bezoek aan Zeeland nu kiest voor een bakje kibbeling of gewokte zeekraal, belangrijk is dat er ook gezonde keuzes zijn, want ook de Zeeuwse bezoeker hecht veel belang aan zijn of haar gezondheid. Op dit moment vinden Nederlandse en Vlaamse bezoekers in Zeeland biologische producten niet erg belangrijk, maar de verwachting is dat zij de Duitse bezoeker snel zullen volgen. Waarschijnlijk zijn biologische producten binnen een aantal jaar de norm.
Lokale en streekproducten bieden veel mogelijkheden om je te onderscheiden als destinatie.
Aanbevelingen voor ondernemers
De beleving kan worden versterkt met een verhaal (storytelling). Wat is de oorsprong van het product? Waar en door wie is het geproduceerd? Dit soort informatie geeft een grote meerwaarde en versterkt het gevoel van authenticiteit. Niet door een opsomming van feiten, maar door het verhaal te vertellen.
Het restaurant, de winkel of de marktkoopman zou kunnen inspelen op de ontwikkeling rondom gezondheid door informatie te verstrekken over het gerecht of product. Denk bijvoorbeeld aan een menukaart waarop lokale activiteiten kunnen worden ondernomen om de calorieën van een gerecht te verbranden. Bijvoorbeeld: ‘Voor deze pan mosselen kunt u een wandeling maken over de prachtige boulevard in Vlissingen, wilt u ook nog een nagerecht loop dan nog een stuk richting Dishoek over de duinen.’ Gasten worden zich zo bewust van de calorische waarde van een maaltijd en maken bovendien kennis met de directe omgeving.
Voor de gasten die zelf koken kan een ondernemer in de horeca of de aanbieder van accommodatie, in samenwerking met boeren of chefs van restaurants uit de omgeving, kookworkshops aanbieden, waarin de achtergrond van de producten en de gezondheidswaarde worden uitgelegd.
Een trend die niet aan de orde is gekomen in ons onderzoek, is de enorme groei van bezorgdiensten. Hiermee kan worden ingespeeld op de behoefte aan gemak, maar tegelijkertijd op het vergroten van de beleving, door maaltijden aan te bieden met regionale of lokale producten, die tegemoetkomen aan speciale gezondheidswensen. Denk hierbij aan pakketten voor mensen die willen afvallen, of voor mensen die glutenvrij willen eten. Lever het verhaal er bij plus de adressen van producenten en de beleving is compleet.
Literatuur
De gebruikte literatuur treft u online aan op www.nritmedia.nl/trendrapport2017
Contactgegevens auteur
Peter Kruizinga, senior lecturer en researcher, Lectoraat Healthy Region Hogeschool Zeeland, peter.kruizinga@hz.nl