Geplaatst op: 04-06-2018
Auteur: Kristel Zegers
NRIT Media

De zoektocht naar nieuwe vormen van storytelling

De zoektocht naar nieuwe vormen van storytelling
Bron: Pixabay
In dit artikel dat eerder is verschenen in het Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2017 gaat Kristel Zegers op zoek naar het antwoord op de vraag of storytelling een hype is die al op z’n retour is of een fenomeen waar we pas net de potentie van hebben gezien.


Wanneer een woord overal oppopt kan het betekenisloos worden. Echter, binnen tal van domeinen zijn veel geslaagde toepassingen van storytelling te zien. Zo wordt storytelling ingezet als marketinginstrument: corporate storytelling is inmiddels redelijk ingeburgerd en het web staat vol met tips. Ook bij gebiedsontwikkeling worden verhalen ingezet, als wenkend ontwikkelingsperspectief, als zoektocht naar nieuwe markten of om verleden, heden en toekomst zichtbaar te maken (zie onder andere het werk van Hajer, Grijzen, & Klooster, 2010 en Sandercock, 2003). Storytelling wordt ook gebruikt als procesinstrument, om partijen dichter bij elkaar te brengen of veranderingen door te voeren (onder andere Sole & Wilson, 2012). Maar verhalen vormen ook de kern van veel culturele vrijetijdsproducten en zijn in die hoedanigheid een belangrijk belevingsinstrument. Zo hebben mediabedrijven, culturele instellingen en kunstenaars in de kern van hun content een verhaal dat ze op een symbolische manier vertellen. Daarmee raken, prikkelen, irriteren of verwonderen ze mensen. Logischerwijs wordt er door (een deel van) deze partijen ook gezocht naar nieuwe vormen van storytelling. Daarbij komen een aantal vragen naar boven die ik in dit artikel wil behandelen.


Allereerst de vraag wat is ‘nieuw’? Verhalen worden al sinds de oudheid verteld, wat is er dan ‘nieuw’ vandaag de dag? Vervolgens, hoe pakken vrijetijdsaanbieders de zoektocht naar nieuwe vormen van storytelling aan? In dit artikel illustreer ik hoe de VPRO dit doet en wat dit aan inspiratie oplevert. Tot slot sta ik stil bij de vraag waarom die zoektocht naar nieuwe vormen van storytelling van belang is. Wat speelt er op de achtergrond dat een dergelijke innovatie vraag urgent is?


The story is the same, the telling is different

Lance Weiler (Colombia University, digital storytelling lab) zegt "het verhaal is hetzelfde, de manier waarop het verteld wordt, is anders.” Met name in de manier van vertellen zit dus de vernieuwing. Bijvoorbeeld doordat disciplines gemixt worden. Zo combineert Lance Weiler zelf film, tv, games, kunst, data en code tot belevingen die mensen bereiken via analoge (theaters/de straat) en digitale (smartphone/web) kanalen. Belangrijk uitgangspunt is dat de ingezette disciplines en technologie het verhaal en de emotie moeten dienen. Ook gaat veel aandacht uit naar de rol van het publiek, of liever gezegd naar "the people formerly known as the audience.” Want hoe ga je als vrijetijdsaanbieder om met een publiek dat zich niet schikt in een rol als passieve consument van door jou voorgeschotelde content? Op deze vraag is logischerwijs geen eenduidig antwoord; het ene publiek is immers het andere publiek niet. Het is zoeken voor vrijetijdsaanbieders wat zowel bij het bedrijf als bij de doelgroep past. De volgende alinea geeft inzicht in de keuzes die de VPRO gemaakt heeft in de zoektocht naar nieuwe vormen van storytelling.


Van Hilversum naar Eindhoven: VPRO Medialab

Diverse publieke omroepen experimenteren middels labs met nieuwe manieren om hun verhalen te vertellen en zo relevant te blijven in de toekomst en nieuwe (en/of jonge(re)) doelgroepen te bereiken. De VPRO lijkt hierin vooralsnog het verst te gaan met de oprichting van het Medialab gehuisvest op Strijp S in Eindhoven. Eindredacteur Ton van Gool geeft aan dat er destijds bewust gekozen is buiten het Hilversumse Mediapark te gaan zitten. Indien je daadwerkelijk wilt vernieuwen is een andere omgeving essentieel: de combinatie van de creatieve industrie, de technologie en de opleidingen op dat terrein maakten dat de keus voor Eindhoven snel gemaakt was. Een van de uitdagingen die deze keuze met zich meebracht was hoe goed contact te houden met het moederschip? Uiteindelijk is besloten dat medewerkers ook fysiek een dag in de week in Hilversum moesten zijn.


Naast de keuze voor een nieuwe fysieke plek (die inspirerend is, ontmoeting stimuleert en het aanboren van nieuwe netwerken faciliteert) heeft VPRO Medialab een programma opgezet om de toekomst van storytelling te verkennen. Onder de noemer ‘Meet Up’ organiseerde het afgelopen jaar op diverse festivals (TodaysArt, Cinekid, IDFA, Eurosonic Noorderslag en STRP) dialogen met makers en publiek. Thema’s waren non-fictieverhalen, immersieve verhalen (volledig ondergedompeld in de verhaalwereld), verhalen in data, verspreiden van verhalen, mobiele en zintuiglijke verhalen. De ‘resultaten’ van deze sessies/verkenningen werden met een groot publiek gedeeld tijdens de "Conference for the Curious” eind maart in Eindhoven tijdens het STRP-festival. De volgende paragraaf licht een aantal voorbeelden uit die tijdens de conferentie aan de orde kwamen.


Inspiratie voor "the curious”

De dialogen met de makers lieten zien dat er bijzonder veel geëxperimenteerd wordt met technologieën als augmented reality (AR), virtual reality (VR) en artifical intelligence (de zogeheten (chat)bot: een geautomatiseerde gesprekspartner). Echter, lang niet altijd werkt de technologie voor het verhaal dat verteld wordt. Zo is het nog lastig om met een VR-bril op gezellig met vrienden iets te beleven: het sociale aspect moet nog verder ontwikkeld worden. Vandaar dat er ook geëxperimenteerd wordt met het lichaam: je lichaam als ‘console’ gebruiken kennen we van de spelcomputer, maar door geur en geluid toe te voegen ontstaan er andere ervaringen. Zo ontwikkelden de designers van Polymorf de ‘Famous Death Installation’. Je beleeft, liggend in je eigen ‘mortuarium koelcel’, de laatste momenten van het leven van bekende personen als John F. Kennedy en Lady Diana middels geur en geluid. Je moet het maar durven. De installatie is onderdeel van een project van Avans Hogeschool, Communication and Multimedia Design, over de werking van geur voor strategische communicatie, navigatie, storytelling, interactie en media design.


De ‘Meet Up’ verkenningen lieten ook zien dat de mogelijkheden voor social media storytelling volop in ontwikkeling zijn. Een aardig voorbeeld is #goldenAge, een interactieve en non-lineaire storytelling in de expositie ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’. Deze expositie, lopend sinds eind 2014, is een samenwerkingsverband tussen Amsterdam Museum, Hermitage en Rijksmuseum. Het vertelt middels dertig groepsportretten het verhaal van het Amsterdamse collectieve burgerschap in de 17de eeuw. Het Amsterdamse innovatielab Lavalab ontwikkelde met behulp van blue tooth en beacon techniek in samenwerking met Amsterdam Museum een storytelling app om jongeren meer bij de kunst te betrekken. Daarvoor observeerden ze de doelgroep; ze merkten dat de audiotour weinig gebruikt werd en de bordjes bij de kunstwerken nauwelijks gelezen. Jongeren stelden een ander soort vragen aan elkaar, vragen die niet beantwoord werden in de aangeboden informatie. Dit leidde tot de ontwikkeling van een onderwijsprogramma waarin leerlingen via sociale media vrienden kunnen worden met prominente burgers uit de 17de eeuw. Hierdoor kan je, via een chatbot, chatten met bijvoorbeeld Rembrand van Rijn en leren hoe er geld verdiend werd. Omdat leerlingen gestimuleerd worden hun eigen sociale netwerk in kaart te brengen en na te denken over de functies van netwerken, worden overeenkomsten met de sociale netwerken van de Gouden Eeuw zichtbaar. Al in de testversie van de app bleek dat er meer interactie en discussie was over een schilderij dan voorheen. Een nauwe samenwerking met de curatoren waarborgde dat de verhalen op feiten gebaseerd waren.


De makers van Lavalab benadrukten het belang van interdisciplinariteit in het team. Fysiek veel met elkaar samenwerken is essentieel om te voorkomen dat straks de techniek wel werkt maar het verhaal niet, of vice versa. Daarnaast is het onderhoud van een dergelijke vorm van storytelling van belang: het is problematisch dat bij een update van de iPhone de app niet meer werkt. Overigens is de software open source gebouwd en moedigen de makers anderen aan zelf aan de slag te gaan met deze vorm van storytelling.


De noodzaak van de zoektocht

Maar interessanter dan de nieuwste ins en outs van de ‘telling’ technologie zijn de innovatieprocessen die vrijetijdactoren in gang zetten om te komen tot nieuwe vormen van storytelling en deze te koppelen aan hun business. Dit roept allereerst de vraag op waarom het nodig is dat er nagedacht wordt over nieuwe vormen van storytelling.


Op de achtergrond spelen de veranderingen die de vrijetijdssector momenteel doormaakt. Al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw zorgt globalisering voor het verder openbreken van markten. Processen van digitalisering versnellen de ontwikkeling van nieuwe vormen van content en geven gebruikers productiemogelijkheden. Dit zet bestaande businessmodellen onder druk. Web 2.0 en de opkomst van sociale media versterken de intensivering van communicatie. Dit alles heeft geleid tot wat Castells (1996) de opkomst van de netwerksamenleving noemt. Voor vrijetijdsbedrijven leidde dit in eerste instantie tot een periode van expansie, commercialisering en vervlechting. Vandaag de dag staan sociale innovatie en andere vormen van waardecreatie (denk aan hoe om te gaan met ruil- en deeleconomie) op de voorgrond. De producent verandert van een aanbieder van content naar een facilitator van communities rondom content. En in het hart van deze content zit bij veel vrijetijdsbedrijven ‘stories’. Het is de logica van de netwerksamenleving die vrijetijdsbedrijven dwingt anders naar hun content en het verdienen aan deze content te kijken om toekomstbestendig te kunnen zijn.


Bovenstaande roept vervolgens de vraag op hoe je een innovatieproces inricht om te komen tot nieuwe vormen van storytelling en business. Wie betrek je? Welke resultaten deel je? Hoe creëer je ruimte in je eigen organisatie om een onzeker proces in te stappen? Ook hier is geen eenduidig antwoord voor. Wat wel helder is, is dat partijen het steeds moeilijker alleen kunnen. De netwerklogica en dynamiek zie je namelijk ook terug bij innovatieprocessen. Waar innovatie in de industriële samenleving gekenmerkt werd door een focus op research & development en academische kennis (exploratie) en bedrijfsmatige toepassing (exploitatie) gescheiden werelden waren, is in de netwerksamenleving sprake van meer cyclische en relationele vormen van innovatie (zie: WRR, 2013). Innovatie wordt gedefinieerd als een proces van sociale interactie (Lundvall & Borras, 2005). Innovatie wordt hierdoor veel meer het resultaat van een samenwerking tussen een diversiteit aan typen actoren (universiteiten, kennisinstellingen, leveranciers, klanten en zelfs concurrenten). Voorheen gescheiden werelden (exploratie en exploitatie) gaan met elkaar aan de slag.


Terugkomend op hoe VPRO Medialab opereert zie je bovenstaande terug. Televisie maken en journalistiek bedrijven verandert in rap tempo. Het jonge publiek kijkt geen tv, maar informeert zich via socialmediakanalen op internet. Hoe zorg je er als publieke omroep dan voor dat onafhankelijke nieuwsvoorziening blijft bestaan en ook jongeren meerdere kanten van een verhaal krijgen te zien? Crossmediaal en transmediaal opereren is noodzaak; daar waar je publiek is dien jij ook te zijn. Door gezamenlijk (met publieke en private organisaties) een antwoord te zoeken, een open dialoog te voeren, van elkaar en van inspirerende voorbeelden te leren, mensen deelgenoot te maken van je zoektocht en je resultaten te delen, zelf experimenten zoals hackatons te organiseren, hopen ze de antwoorden te vinden die programmamakers in staat stelt de content van de toekomst te maken. Kortom, geen leuk speeltje maar bittere noodzaak.


Tot slot

Is storytelling een hype, buzzwoord, al op z’n retour of hebben we pas net de potentie ervan gezien? Met dit artikel hoop ik geïllustreerd te hebben dat we de potentie pas net gezien hebben. In het zoeken naar nieuwe vormen van storytelling en hoe deze tot business gemaakt kunnen worden zijn nieuwe verbindingen noodzakelijk. Samenwerkingen tussen hackers, programmeurs, storytellers en makers om prototypes te ontwikkelen. Maar ook het besef dat de voorheen zo geordende vrijetijdswereld steeds meer met elkaar verweven is. De scheidslijnen tussen toerisme, recreatie, sport, media, entertainment, kunst, cultuur worden dunner. Content cross en transmediaal aanbieden vereist kennis en kunde. Een goed inzicht in de platformen waarop je doelgroepen actief zijn en wie je strategische samenwerkingspartners kunnen zijn is van belang. Immers, onze samenleving is te zeer een netwerksamenleving om die toekomst als bedrijf in je eentje te kunnen gaan verkennen.


Literatuur

De gebruikte literatuur treft u online aan op www.nritmedia.nl/trendrapport2017


Contactgegevens auteur

Drs. Kristel Zegers, Lecturer and Researcher Leisure Management, NHTV Academy for Leisure, Zegers.k@nhtv.nl

Topics:Leisure
Trefwoorden: storytelling, vrije tijd, leisure

CELTH
 





||| Nieuws |||

27/03/24
Uitbreiding KLM-busdienst
Vanaf 31 maart wordt de KLM-busdienst Nijmegen – Arnhem - Schiphol uitgebreid met één extra dienst naar dagelijks twee omlopen.
27/03/24
My First Smartphone Festival krijgt waarschijnlijk vervolg
De eerste editie van My First Smartphone Festival bij Beeld & Geluid heeft afgelopen weekend ruim 2200 bezoekers getrokken. Verspreid over vier dagen, van donderdag tot en met zondag, leerden kinderen, hun ouders en docenten over hoe om te gaan met je allereerste telefoon.
27/03/24
Exclusief voor leden
Drie Van Goghs lang te zien in Rijksmuseum Amsterdam
Het Rijksmuseum krijgt drie extra troeven in handen, drie Van Goghs. Het museum is vaak een onderdeel voor de vele toeristen die naar Nederland komen. Zij willen vast ook graag die langdurige bruiklenen zien.
26/03/24
Booking.com stopt duurzaam reisprogramma na gesprek met ACM
Reiswebsite Booking.com heeft na gesprekken met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) besloten het zogenoemde Travel Sustainable (voorheen: Duurzaam Reizen) programma offline te halen per 25 maart.
26/03/24
Reiziger wil directe vlucht
Luchtvaartreizigers hechten aan een rechtstreekse verbinding naar de eindbestemming. Het overgrote deel van alle vliegreizen kent dan ook geen overstap tijdens de reis. Bij vliegreizen van meer dan 6 uur biedt een overstap vaker een aantrekkelijk alternatief.
26/03/24
Zo krijgt het thema duurzaamheid voet aan de grond in de reisbranche
Steeds meer mensen raken overtuigd van het nut en de noodzaak van duurzaam leven. Met duurzaam wordt een leefstijl bedoeld die een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk achterlaat. In andere woorden: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de natuur zo min mogelijk te lijden heeft onder het gedrag van de mens?
25/03/24
Is het de moeite waard om te investeren in betrouwbare service voertuigen voor uw resort/park?
Als het gaat om het runnen van een resort of park, kan het belang van betrouwbaar transport niet genoeg benadrukt worden. Of het nu gaat om het vervoer van gasten over uitgestrekte gebieden of om de mobiliteit van het personeel voor verschillende taken, duurzame en goed onderhouden service voertuigen zijn essentieel voor een soepel verloop van uw faciliteit. Maar is het verstandig om te investeren in duurzame servicevoertuigen en hoe vaak moeten ze worden onderhouden?
25/03/24
Exclusief voor leden
Hotel Noordsee sluit zich aan bij Fletcher
Hotelketen ziet een wens in vervulling gaan met een hotel op Waddeneiland Ameland. Per 1 april zal bij Hotel Noordsee de vlag van Fletcher Hotels in top gaan.

||| Agenda |||

18/04/24
18/04/24 t/m 18-04-24: TRENDCONGRES 2024
Op donderdag 18 april 2024 organiseert NRIT samen met de opleidingen Tourism Management van de Neder...
14/05/24
14/05/24 t/m 14-05-24: Bekendmaking ‘Top 10 Meest Innovatieve Vakantieparken van de Benelux’
Op dinsdag 14 mei organiseert Pleisureworld bij Yala in Emmeloord de bekendmaking van de ‘Top 10 M...
05/06/24 t/m 07-06-24
05/06/24 t/m 07-06-24: THE INC Conference
Van 5 tot en met 7 juni 2024 is de Hotelschool The Hague gastheer van de internationale INC Conferen...
11/06/24
11/06/24 t/m 11-06-24: Openhuis Posta7 - FEC & Retailtainment
Op dinsdag 11 juni organiseert Pleisureworld Openhuis bij FEC Posta7. Dat is dé hotspot ...
24/06/24 t/m 26-06-24
24/06/24 t/m 26-06-24: CBTS 2024
Van 24 tot en met 26 juni organiseert de Breda University of Applied Sciences de jaarlijkse CBTS-con...