Geplaatst op: 02-12-2016
Auteur: Jeroen Nawijn & Adriaan van Liempt
NHTV

Lastig verleden

Een pleidooi voor de flexibele aanpak van duister erfgoed

Lastig verleden
De auteurs bij Nationaal Monument Kamp Vugt
Stedelijke vernieuwing kan fantastisch zijn. Echter, niet alle plekken kunnen het verleden dat zij met zich meedragen zomaar naast zich neerleggen. Zo zijn diverse plekken in Nederland duidelijk gelinkt aan de Tweede Wereldoorlog of het koloniaal verleden van ons land. Andere locaties met een ’lastig‘ verleden zijn bijvoorbeeld het National September 11 Memorial and Museum in New York of de tunnel bij de Pont de l’Alma in Parijs waar Lady Di om het leven kwam. Beleidsmakers in steden worstelen doorgaans met hoe zij om moeten gaan met dergelijke plekken.


Het lastige zit hem in twee aspecten. Het eerste aspect is dat de betekenis die ontleend wordt aan een plek verschilt per groep. De Joodse gemeenschap in Nederland zal een sterkere band hebben met de gebeurtenissen in WOII dan andere religieuze gemeenschappen. Daarnaast spelen maatschappelijke discussies een rol. Zo was er vroeger weinig aandacht voor het koloniale verleden van Nederland, maar dat is nu anders. Betekenissen worden altijd ontleend aan de context, dus dat plaatsen een andere betekenis krijgen door de tijdsgeest, of dat andere groepen andere betekenissen toekennen aan plekken, dat zal altijd zo zijn. Wij pleiten daarom voor een flexibele aanpak, die zoveel mogelijk recht doet aan de wensen van groepen, zowel in het heden als verleden.


Jodenvervolging

Een voorbeeld zijn de voormalige concentratiekampen in Nederland. Drie daarvan zijn momenteel te bezoeken als herinneringscentra. Pas in de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw zijn Vught, Amersfoort en Westerbork opengesteld voor het publiek. Al daarvoor is het merendeel van de oorspronkelijke bebouwing gesloopt. Tegenwoordig doet men er juist alles aan om zoveel mogelijk delen van de terreinen weer in oude staat te herstellen. Zo zijn er oude barakken teruggeplaatst of gereconstrueerd in Vught en Westerbork. Amersfoort start met een verbouwing om meer van het voormalige kampterrein te kunnen laten zien. Tegelijkertijd is er ook meer aandacht voor het verleden (en heden) van de Molukse woonwijken. Er was een woonwijk in Westerbork en er is nog steeds een woonwijk, woonoord Lunetten, gevestigd op het voormalige kampterrein in Vught. Voor dat onderdeel van het verleden en heden is nu expliciet aandacht in Barak 1b te Vught.



Kamp Vugt, foto Jan van de Ven


Het ultieme voorbeeld van een ‘lastige’ plek is wellicht het geboortehuis van Hitler in Braunau am Inn. Jarenlang was het geen probleem dat die plek fungeerde als bibliotheek, bank, school of opvang voor gehandicapte kinderen, maar sinds vijf jaar is het pand afgesloten. Men wil niet geassocieerd worden met Hitler en er is angst dat het huis een bedevaartsoord wordt voor neonazi’s. Deze aan de Tweede Wereldoorlog-gerelateerde voorbeelden illustreren fijntjes dat een plek verschillende betekenissen kan hebben voor verschillende groepen en dat de manier waarop er omgegaan wordt met zulk cultureel erfgoed sterk afhankelijk is van de tijdsgeest.



Kamp Vugt, foto Jan van de Ven


Een bewuste benadering

De lessen die beleidsmakers hier uit kunnen trekken is dat plekken die recent een lastige betekenis hebben gekregen niet direct gesloopt of aangepast moeten worden. Al is de huidige betekenis wellicht moeilijk en wil men deze liever vergeten, dit kan zomaar anders zijn in de toekomst. Het omgekeerde is ook waar. Blijkbaar was het koloniale verleden van Nederland nooit echt onderdeel van een maatschappelijke discussie, en blijkbaar was het geboortehuis van Hitler nooit echt een probleem voor Braunau am Inn, tot recentelijk.


Wij pleiten voor een bewuste benadering van plekken met een ‘lastig‘ verleden en het creëren van een verhaal om deze plekken een ruimte te geven in het heden. Een plek om betekenis te geven en een verhaal te vertellen dat het verleden kan herinterpreteren.


"Waar we eerst doordrongen werden met stoere heldenverhalen over ons VOC-verleden, zorgt voortschrijdende kennis en inzicht er tegenwoordig voor dat we die tijd ook met andere ogen gaan bekijken."



Jeroen Nawijn & Adriaan van Liempt


Onderzoek van ondergetekenden naar de beleving van herdenkingsmonumenten heeft aandacht voor twee aspecten van die beleving: motieven en emoties. Het zijn ook deze twee aspecten die door de tijd heen lijken te veranderen met de tijdsgeest, welke met name beïnvloed wordt door de verspreiding en bewustwording van kennis. Waar we eerst doordrongen werden met stoere heldenverhalen over ons VOC-verleden, zorgt voortschrijdende kennis en inzicht er tegenwoordig voor dat we die tijd ook met andere ogen gaan bekijken.


Bewuste benadering betekent investeren in het toe-eigenen van deze kennis en inzichten. Hitler’s geboortehuis lijkt afschuwwekkend te zijn, maar met het juiste verhaal kan een nieuwe toekomst voor de plek van Hitler’s geboorte worden geschreven. Wij pleiten dus voor een flexibele, bewuste en verhalende aanpak, die rekening houdt met verleden, heden en die zichzelf blijft herschrijven in de tijdsgeest waarin deze zich bevindt. Dat is naar onze mening de kracht van historie en het belang van dit soort plekken.


Dit artikel is eerder geplaatst in het themanummer Cities & Leisure in Transition van MMNieuws dat samen met NHTV Breda is samengesteld. De komende periode plaatsen we meer artikelen uit dit themanummer op het NRIT Media Vrijetijdsplatform. Meer artikelen tref je ook aan op: http://www.mmnieuws.nl/issue/cities-in-transition-leisure/



Topics:Cultuur
Trefwoorden: cultuur, musea, herinneringscentra, bezoekerscentra, dark tourism

CELTH
 





||| Nieuws |||

29/03/24
Exclusief voor leden
Winstgevendheid Vlaamse logissector omhoog
Mooi onderzoek van onze zuiderburen. De helft van de Vlaamse logiesaccommodaties schreef in 2023 zwarte cijfers. Voor 2024 verwacht bijna de helft van de uitbaters dat de prijzen van de logies zullen stijgen.
29/03/24
Exclusief voor leden
Dierentuinen scoren hoger op bezoekersloyaliteit dan attractieparken
Attractieparken scoren lager op bezoekersloyaliteit dan dierentuinen. De top acht qua loyaliteit telt zeven dierentuinen.
29/03/24
Nederlandse Kampeerauto Club (NKC) doneert 8.000 bomen
De NKC heeft bijna 4 voetbalvelden met bomen gedoneerd voor de Nederlandse bossen. Op deze manier wil de NKC bijdragen aan de toekomstige weerbaarheid van de bossen en de biodiversiteit versterken.
29/03/24
Exclusief voor leden
De meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders
Wat zijn de meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders? Reis- en boekingsportal camping.info dook in haar data en komt met de resultaten.
29/03/24
Exclusief voor leden
Uitstoot Europese luchtvaart groeit met 16%
De CO2-voetafdruk van de luchtvaart in Europa is in 2023 met 16% gegroeid. Dat is 4% van de totale CO2-voetafdruk die in Europa wordt gegenereerd.
29/03/24
Geopark Schelde Delta erkend als UNESCO Geopark
Het gebied van de Schelde en de Scheldemonding is geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk uniek. Zo uniek zelfs, dat de regio zich voortaan een UNESCO Global Geopark mag noemen.
29/03/24
Dirk Beljaarts vertrekt bij Koninklijke Horeca Nederland
Na een periode van ruim negen jaar vertrekt Dirk Beljaars voor de zomer als algemeen directeur van Koninklijke Horeca Nederland (KHN).
29/03/24
Nieuwe waterspeeltuin voor Burgers’ Zoo
De Arnhemse dierentuin Burgers’ Zoo heeft een nieuwe waterspeeltuin geopend. Centraal staat een kabbelend beekje waar in en rondom kan worden gespeeld.

||| Agenda |||

18/04/24
18/04/24 t/m 18-04-24: TRENDCONGRES 2024
Op donderdag 18 april 2024 organiseert NRIT samen met de opleidingen Tourism Management van de Neder...
14/05/24
14/05/24 t/m 14-05-24: Bekendmaking ‘Top 10 Meest Innovatieve Vakantieparken van de Benelux’
Op dinsdag 14 mei organiseert Pleisureworld bij Yala in Emmeloord de bekendmaking van de ‘Top 10 M...
05/06/24 t/m 07-06-24
05/06/24 t/m 07-06-24: THE INC Conference
Van 5 tot en met 7 juni 2024 is de Hotelschool The Hague gastheer van de internationale INC Conferen...
11/06/24
11/06/24 t/m 11-06-24: Openhuis Posta7 - FEC & Retailtainment
Op dinsdag 11 juni organiseert Pleisureworld Openhuis bij FEC Posta7. Dat is dé hotspot ...
24/06/24 t/m 26-06-24
24/06/24 t/m 26-06-24: CBTS 2024
Van 24 tot en met 26 juni organiseert de Breda University of Applied Sciences de jaarlijkse CBTS-con...