Geplaatst op: 13-11-2017
Auteur: Goof Lukken en Bart Stadhouders
NHTV

Nederlandse vrijetijdssector nog niet altijd voldoende toegankelijk

Toegankelijkheid van vrijetijdslocaties

Nederlandse vrijetijdssector nog niet altijd voldoende toegankelijk
Foto: Paleis Het Loo

In Nederland zijn er ongeveer 2,3 miljoen mensen met een beperking (SCP, 2012). Dit kan variëren van een matige beperking tot zware beperkingen en van verstandelijke tot lichamelijke beperkingen. Denk hierbij aan motorische beperkingen, een gezichtsbeperking of gehoorbeperking (www.arcon.nl). Daarvan hebben 1,4 miljoen mensen een lichamelijke beperking. 450.000 gebruiken een rolstoel en/of scootmobiel. Er zijn 350.000 rollatorgebruikers (Zonnebloem, 2017). Vrijetijdslocaties treffen al jaren  maatregelen getroffen om ervoor te zorgen dat alle bezoekers een veilig en leuk dagje uit kunnen ervaren. 


Ondanks al deze acties laait de discussie over toegankelijkheid binnen de Nederlandse vrijetijdssector regelmatig weer op. Als mensen niet in staat zijn om in de reguliere wachtrij te wachten voor bijvoorbeeld een attractie hebben zij vaak een verklaring nodig zodat de attractiemedewerker dan voorrang kan verlenen. In de praktijk blijkt echter dat hier nogal eens misbruik van wordt gemaakt en dus worden er weer tegenmaatregelen genomen door de locaties. De toegankelijkheid van vrijetijdslocaties blijft daarmee een heet hangijzer voor velen en een duidelijke oplossing lijkt niet direct voor handen.


De doelgroepen

Uit onderzoek blijkt dat het aandeel mensen met een beperking het grootst is onder de bevolking ouder dan 65 jaar (www.arcon.nl). Voor de ouderen die slecht ter been zijn of rolstoelafhankelijk zijn, is het vaak lastig om tijdens een dagje uit overal aan mee te kunnen doen. Ondanks dat veel vrijetijdslocaties informatie ter plekke hebben staan over de toegankelijkheid  of op de website over de toegangsbeperkingen, blijkt dat mensen met een beperking deze informatie maar moeilijk kunnen vinden. Uit onderzoek van het Revalidatiefonds uit 2012 onder meer dan 200 respondenten blijkt dat ruim 70% de informatie over de toegankelijkheid van dagattracties onvoldoende vindt.


Naast de senioren die graag een leuke ervaring willen beleven bij een bezoek aan een museum, dierentuin, attractiepark of andere vrijetijdslocatie zijn er ook mensen met een fysieke of psychische beperking. Daar gaat het niet alleen om het vermaak maar zit het veel meer op het stimuleren en prikkelen van de zintuigen.


Het probleem is hetzelfde voor beide doelgroepen. Niet alles is toegankelijk voor deze doelgroepen. Dit in verband met de veiligheid in geval van bijvoorbeeld ontruiming. Eén van de topattracties waar de zintuigen worden geprikkeld is de Droomvlucht in de Efteling. De beweging van het voertuig, de geuren in het Trollenbos en de mooie kleuren bij de Elfen maakt deze attractie tot een geweldige attractie voor mensen met een beperking. Het nadeel is alleen dat vanwege veiligheidsoverwegingen bij attracties mensen zelfstandig uit het voertuig moeten kunnen komen, zo ook bij de Droomvlucht. Daarnaast zijn de vluchtroutes niet gelijkvloers. En dus is deze attractie niet toegankelijk voor deze doelgroep (www.eftepedia.nl)


Vergrijzing, digitalisering en Virtual Reality

Een aantal belangrijke trends en ontwikkelingen laat zien dat de vrijetijdssector steeds meer gaat doen rondom het thema toegankelijkheid. De vergrijzing neemt verder toe en op 1 januari 2016 was ruim 18% van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder (www.cbs.nl). Daarnaast wordt het belang van Virtual Reality (VR) steeds groter en dus spelen de grote attractieparken hier verder op in. De Efteling heeft bij de attractie Villa Volta een speciale filmruimte ingericht voor bezoekers met een beperking en Disney heeft bij het ontwerp van het nieuwe Cars themagebied rekening gehouden met de toegankelijkheid door speciale voertuigen te ontwikkelen die makkelijk toegankelijk zijn voor mensen in een rolstoel en een speciaal opstap platform (www.publicaffairs.disneyland.com) . Kortom er is behoefte aan meer kennis over hoe de leisure-industrie om moet gaan met het onderwerp toegankelijkheid. Aan de ene kant vanuit het oogpunt om maatschappelijk verantwoord te ondernemen en aan de andere kant om de commerciële kansen die er voor de doelgroep (gezien de vergrijzing) te benutten.


NHTV en de Zonnebloem gaan op zoek naar successen

Nederlands grootste vrijwilligersorganisatie (de Zonnebloem) vindt dat iedereen met een lichamelijke beperking zorgeloos en vanzelfsprekend mee moet kunnen doen. En natuurlijk ook moet kunnen genieten van een leuk dagje uit. Omdat de Zonnebloem al bijna zeventig jaar tijdens dagjes uit met deelnemers en vrijwilligers allerlei vrijetijdslocaties bezoekt, weet de Zonnebloem als geen ander waar nog verbeterpunten te behalen zijn. Deze kennis en ervaring wil de Zonnebloem graag ter beschikking stellen van de vrijetijdssector. De Zonnebloem benaderde NHTV begin 2016 met de vraag of samengewerkt kan worden met het beter toegankelijk maken van de vrijetijdsector door kennis en inzicht te bieden. Samen met een groep vierdejaars studenten van NHTV die tijdens de labdag van Leisure Design Lab (minor van de Academie voor Toerisme) is nagedacht over hoe je personeel van vrijetijdslocaties goed kan trainen om de gasten met een beperking te ontvangen en helpen.  Hieruit is een inspirerende workshop voortgekomen.


Centraal in de aanpak van de Zonnebloem is de inzet van eigen deelnemers, mensen met een lichamelijk beperking, als mystery guests. Zij beoordelen de toegankelijkheid van vrijetijdslocaties in de praktijk. Door middel van een fotoverslag komen er vaak heldere knelpunten naar voren. Zo ontdekte een mystery guest dat het invalidentoilet in een restaurant werd gebruikt als opslag voor de horeca. Ook kijken zij naar de vriendelijkheid en behulpzaamheid van het personeel. Samen met NHTV wordt bepaald welke speerpunten in een workshop gastvriendelijkheid  voor gasten met een beperking voor het personeel aan bod komen. Vervolgens worden de cruciale werknemers in een workshop getraind en bewust gemaakt van toegankelijkheid en gastvrijheid. Het doel is om in iedere organisatie op cruciale punten in een attractiepark, dierentuin of museum zogenaamde rolmodellen te hebben. Deze personeelsleden weten meer over toegankelijkheid en dragen eventuele verbeteringen aan. Ook bij de ontwikkelingen van nieuwe attracties, tentoonstellingen of dierenverblijven hebben zij oog voor de gast met een beperking en kunnen zij de benodigde voorziening aandragen. Denk hierbij ook aan goede zichtlijnen voor mensen in een rolstoel, of een aparte ingang. Ook communicatie over wat een gast met een beperking kan en vooral niet kan binnen een vrijetijdslocatie is cruciaal. Tenslotte moeten rolmodellen ook nieuw en seizoenspersoneel trainen in de omgang met gasten met een beperking.


De Zonnebloem maakt het beeld van het belevingsonderzoek compleet met een technische keuring waarbij alle technische aspecten worden nagegaan. De Zonnebloem levert de deelnemende vrijetijdslocaties naar aanleiding van het belevingsonderzoek en de technische keuring een verbeteradvies. Denk hierbij aan adviezen als het verwijderen van drempels , bredere en minder zware deuren plaatsen (zodat de rolstoeler deze zelf kan openen). Maar ook zijn kleine, betaalbare aanpassingen al grote verbeteringen voor bijvoorbeeld rolstoel-, rollator- en scootmobielgebruikers. Zoals het verlagen van een entreebalie zodat iemand met een rolstoel ook kan pinnen.


Eerste successen

Op woensdag 23 maart 2016 werd gestart bij Paleis het Loo.  Michel van Maarseveen, directeur van Paleis Het Loo, gaf het eerste exemplaar van de aangepaste informatiegids aan Rilana Peelen. Zij maakt gebruik van een rolstoel. De gids geeft mensen met een lichamelijke beperking extra informatie over onder meer speciale voorzieningen en handige routes door het paleis en de paleistuinen.  Daarnaast is het personeel hier getraind op het gebied van hospitality.


Ingebruikname Zonnebloempendelbus


De investering in een speciale informatiegids was de eerste stap op weg naar een set van maatregelen. Dankzij een bijdrage van de VriendenLoterij verbeterde de toegang tot Paleis Het Loo en de paleistuinen de afgelopen jaren. "Er zijn nu aangepaste, elektrische pendelbusjes en er kwamen verschillende beter begaanbare paden op ons terrein. Met de Zonnebloem blijven we stappen zetten om de toegankelijkheid te optimaliseren”, vertelt Van Maarseveen.


Spreekwoordelijke drempels verkleinen

Afgelopen jaar werd er nog meer vrijetijdslocaties toegankelijker gemaakt, zo ook het Van Gogh Museum in Amsterdam. Axel Rüger, directeur Van Gogh Museum: "Het is onze missie om het leven en het werk van Van Gogh toegankelijk te maken voor zoveel mogelijk mensen. Samen met de Zonnebloem en NHTV zijn we nog beter in staat de spreekwoordelijke drempels in het museum weg te halen en iedereen de gelegenheid te bieden ons te bezoeken. "  Inmiddels zijn ook Safaripark Beekse Bergen en Diergaarde Blijdorp onderzocht en getraind.


De ogen geopend

Tot nu valt op dat met name het bewustmaken van vrijetijdlocaties met betrekking tot toegankelijkheid erg goed werkt. Opvallend is dat de diverse organisaties telkens weer eigen specifieke wensen en cases aandragen. Een dierentuin heeft andere aspecten die met toegankelijkheid te maken hebben dan een museum. In de dierentuinen zijn de ondergronden waarop iemand met zijn rolstoel rijdt bijvoorbeeld weer een uitdaging, terwijl in musea de zichtbaarheid van kunst een aspect kan zijn.  Bij attractieparken speelt veiligheid en de mogelijkheid tot evacueren weer een grotere rol.


Communicatie, beleid en masterplanning zijn de kern

In alle onderzoeken bij de diverse vrijetijdslocaties tot nu toe komen drie grote kernpunten naar voren:

  • Communicatie: het goed managen van de verwachtingen van de bezoeker met een beperking is cruciaal. Veelal kan door juiste informatieverstrekking voorafgaan, tijdens en na het bezoek de beleving voor deze doelgroep verhoogd worden.
  • Het creëren van een duidelijk toegankelijkheidbeleid is in het kader van beleid rondom Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen een must. Er moet een duidelijk ‘op maat’ beleid geformuleerd worden. Dit moet duidelijk gecommuniceerd worden. Bovendien vraagt het om interne training op dit vlak. In de ideale situatie is er een ‘probleemeigenaar’ binnen de vrijetijdslocatie.
  • De grootste winst met betrekking tot toegankelijkheid is te behalen door in de (master)planning van nieuwe ontwikkelingen, de toegankelijkheid integraal mee te nemen. Hierdoor verdwijnen er eerder drempels in plaats van dat ze worden gecreëerd

Wetgeving

Als de wetgeving rondom toegankelijkheid echt vorm gaat krijgen in regels en ‘verplichte’ maatregelen, zal de complete gastvrijheidsindustrie hier mee te maken krijgen.  De deelnemers aan het project, lopen al voor op de komst van deze wetgeving door proactief te werk te gaan. In ieder geval is zeker dat alle gastvrijheidsbedrijven het onderwerp van toegankelijkheid moeten agenderen.''


Uitbreiding van het project

Begin 2017 kwam het goede bericht dat de Vriendenloterij nog meer geld beschikbaar gaat stellen voor het project om maar liefst  50 vrijetijdslocaties (van voetbalstadions tot theaters en van attractieparken tot  dierentuinen) toegankelijker te maken. Een prachtige uitdaging voor de Zonnebloem en NHTV. En zeer passend bij de slogan van de laatste organisatie: Er kan zoveel meer dan je denkt!


Bronnen

publicaffairs.disneyland.com/new-attractions-offer-accessibility-to-guests-with-disabilities/
www.arcon.nl/actueel/sociale-agenda-van-overijssel-2012/oktober-2012/feiten-en-cijfers-toegankelijkheid.html
www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/27/vergrijzing-meest-toegenomen-in-limburg
www.efteling.com/nl/park/informatie/bezoekers-met-een-handicap
www.eftepedia.nl/lemma/Handicap
www.toegankelijkreizen.nl/blogs/Blog-5-toegankelijke-pretparken-in-Nederland-Accessible-Travel-Netherlands
www.vgn.nl/overdevgn/feitenencijfers


Over de auteurs

Goof Lukken is namens NHTV projectleider van de samenwerking met de Zonnebloem en dagattracties. Als trendwatcher publiceert hij regelmatig op zijn eigen platform Vrijetijdskennis.nl en in diverse vakmedia. Hij is daarnaast expert attractieparken en dierentuinen bij de unieke internationale track Attractions & Themeparks Management op NHTV.

Bart Stadhouders is docent Leisure Management en coördinator Attractions & Themeparks Management aan de Academy for Leisure van de NHTV. Daarvoor heeft hij gewerkt als project manager bij het Vrijetijdshuis Brabant (nu Visit Brabant) aan verschillende projecten waaronder De Zuiderwaterlinie, wandel-, fiets-, en vaarroutes in Brabant en het Platform Brabantse Sportevenementen.


Over Uncover

Dit artikel maakt onderdeel uit van de serie artikelen uit Uncover die we op het NRIT Media Vrijetijdsplatform publiceren. Het volledige overzicht met reeds gepubliceerde en aanstaande artikelen staat hier. Uncover is een nieuwe periodiek van de NHTV Academy for Leisure die daarmee een platform wil bieden om onderzoek en projecten te delen met haar netwerk. Wilt u Uncover nu al helemaal lezen? Bestel dan uw exemplaar in de webshop.

Trefwoorden: dagrecreatie, attracties, toegankelijkheid

CELTH
 





||| Nieuws |||

29/03/24
Exclusief voor leden
Winstgevendheid Vlaamse logissector omhoog
Mooi onderzoek van onze zuiderburen. De helft van de Vlaamse logiesaccommodaties schreef in 2023 zwarte cijfers. Voor 2024 verwacht bijna de helft van de uitbaters dat de prijzen van de logies zullen stijgen.
29/03/24
Exclusief voor leden
Dierentuinen scoren hoger op bezoekersloyaliteit dan attractieparken
Attractieparken scoren lager op bezoekersloyaliteit dan dierentuinen. De top acht qua loyaliteit telt zeven dierentuinen.
29/03/24
Nederlandse Kampeerauto Club (NKC) doneert 8.000 bomen
De NKC heeft bijna 4 voetbalvelden met bomen gedoneerd voor de Nederlandse bossen. Op deze manier wil de NKC bijdragen aan de toekomstige weerbaarheid van de bossen en de biodiversiteit versterken.
29/03/24
Exclusief voor leden
De meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders
Wat zijn de meest favoriete kampeerbestemmingen van Nederlanders? Reis- en boekingsportal camping.info dook in haar data en komt met de resultaten.
29/03/24
Exclusief voor leden
Uitstoot Europese luchtvaart groeit met 16%
De CO2-voetafdruk van de luchtvaart in Europa is in 2023 met 16% gegroeid. Dat is 4% van de totale CO2-voetafdruk die in Europa wordt gegenereerd.
29/03/24
Geopark Schelde Delta erkend als UNESCO Geopark
Het gebied van de Schelde en de Scheldemonding is geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk uniek. Zo uniek zelfs, dat de regio zich voortaan een UNESCO Global Geopark mag noemen.
29/03/24
Dirk Beljaarts vertrekt bij Koninklijke Horeca Nederland
Na een periode van ruim negen jaar vertrekt Dirk Beljaars voor de zomer als algemeen directeur van Koninklijke Horeca Nederland (KHN).
29/03/24
Nieuwe waterspeeltuin voor Burgers’ Zoo
De Arnhemse dierentuin Burgers’ Zoo heeft een nieuwe waterspeeltuin geopend. Centraal staat een kabbelend beekje waar in en rondom kan worden gespeeld.

||| Agenda |||

18/04/24
18/04/24 t/m 18-04-24: TRENDCONGRES 2024
Op donderdag 18 april 2024 organiseert NRIT samen met de opleidingen Tourism Management van de Neder...
14/05/24
14/05/24 t/m 14-05-24: Bekendmaking ‘Top 10 Meest Innovatieve Vakantieparken van de Benelux’
Op dinsdag 14 mei organiseert Pleisureworld bij Yala in Emmeloord de bekendmaking van de ‘Top 10 M...
05/06/24 t/m 07-06-24
05/06/24 t/m 07-06-24: THE INC Conference
Van 5 tot en met 7 juni 2024 is de Hotelschool The Hague gastheer van de internationale INC Conferen...
11/06/24
11/06/24 t/m 11-06-24: Openhuis Posta7 - FEC & Retailtainment
Op dinsdag 11 juni organiseert Pleisureworld Openhuis bij FEC Posta7. Dat is dé hotspot ...
24/06/24 t/m 26-06-24
24/06/24 t/m 26-06-24: CBTS 2024
Van 24 tot en met 26 juni organiseert de Breda University of Applied Sciences de jaarlijkse CBTS-con...